اصحاب النار ، و كلمه وقود به معناى آتش‌گيرانه است، حال چه كبريت باشد و چه هيزم و چه چيز ديگر، و اگر نار را به وصف وقود توصيف كرد براى اشاره به عظمت امر آن آتش و شدت اشتعال و افروختگى آن بود.

(إِذْ هُمْ عَلَيْها قُعُودٌ) يعنى در حالى كه خود ستمكاران لب آتش و پيرامون آن نشسته بودند تا سوخته شدن مؤمنين را نظاره كنند.

(وَ هُمْ عَلى‌ ما يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ) يعنى حاضر بودند و عمل سوزاندن و سوخته شدن مؤمنين را مشاهده مى‌كردند.

(وَ ما نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ) كلمه نقم - به فتحه نون و قاف- به معناى كراهت شديد است، مى‌فرمايد نفرتشان از مؤمنين فقط براى اين بود كه به خدا ايمان داشتند، و به خاطر همين داشتن ايمان، ايشان را سوزاندند.

[آنچه آوردن اوصاف: عزيز، حميد، مالكيت سماوات و ارض و شهيد بودن بر هر چيز براى خداوند در آيه: و ما نقموا منهم ... افاده مى‌كند]

(الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيدٌ) اوصافى كه در اين آيه براى اسم جلاله- اللَّه- آورده به حجت و دليل حقانيت مؤمنين و مظلوميت آنان، و بر باطل بودن جباران كه بر خدا جرأت نموده، دست به چنان جناياتى زدند، اشاره دارد و مى‌فهماند كه به زودى خداى تعالى به آنان جزاى خير، و به اينان عذاب دوزخ مى‌چشاند.

براى اينكه خداى تعالى اللَّه عزيز حميد است، غالبى است شكست ناپذير على الاطلاق، و در آنچه مى‌كند جميل است على الاطلاق، پس او به تنهايى همه جلالها و جمالها را دارد، و در برابر چنين خدايى بايد خاضع شد، و نبايد متعرض خشم او گرديد، و چون ملك آسمانها و زمين از آن او است، پس او مليك على الاطلاق است، و امر و حكم، مخصوص او است، بنا بر اين او رب العالمين است، در نتيجه واجب است كه او معبود گرفته شود، و برايش شريك اتخاذ نشود، و از اين بيان نتيجه مى‌گيريم كه پس مؤمنين بر حق و كفار در ضلالتند.

از سوى ديگر اللَّه- كه پديد آورنده هر چيز است- بر هر چيزى شهيد و حاضر است، و هيچ چيز از خلق او بر او پوشيده نيست، و نه عملى از اعمال خلقش، و او به احسان هر محسن و بدى هر بدكار آگاه است، و به زودى هر كسى را بدانچه كرده جزا مى‌دهد.

و كوتاه سخن اينكه: وقتى خداى تعالى متصف به اين صفات كريمه هست، اين‌