بفهماند، شاهد و مشهودى كه از حيطه تعريف بيرون است.

[اقوال عديده مفسرين در باره مراد از(شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ)]

مفسرين در تفسير شاهد و مشهود سخنان بسيار دارند كه بعضى آنها را تا سى وجه شمرده‌اند، از قبيل اينكه بعضى‌[1] گفته‌اند: شاهد روز جمعه، و مشهود روز عرفه است. يا شاهد روز عيد قربان و مشهود روز عرفه است. و يا شاهد روز عرفه و مشهود روز قيامت است.

يا شاهد فرشته است كه عليه انسان شهادت مى‌دهد و مشهود روز قيامت است. و يا اينكه شاهد گواهانند كه عليه مردم شهادت مى‌دهند و مشهود مردمى هستند كه عليه‌شان شهادت داده شده.

و يا اينكه شاهد امت اسلام و مشهود ساير امت‌ها هستند. و يا شاهد اعضاى بنى آدم و مشهود خود آدمى است. و يا شاهد حجر الاسود و مشهود حاجيان هستند. و يا شاهد شب و روزها و مشهود بنى آدم است. و يا شاهد انبيا و مشهود محمد 6 است، و يا شاهد خداى سبحان و مشهود كلمه لا اله الا اللَّه است.

و يا اينكه شاهد خلق و مشهود حق است. يا شاهد خداى تعالى و مشهود روز قيامت است. يا شاهد آدم و ذريه او، و مشهود روز قيامت است. يا شاهد روز ترويه، و مشهود روز عرفه است و يا روز دوشنبه و روز جمعه است. و يا اينكه شاهد مقربين، و مشهود عليين هستند.

و يا شاهد طفل در داستان اخدود است كه به مادرش گفت صبر كن كه تو بر حقى، و مشهود خود واقعه است. و يا اينكه شاهد ملائكه دنبال‌رو و نويسنده اعمال، و مشهود قرآن فجر است، و اقوال ديگرى از اين قبيل‌[2].

و اكثر اين اقوال- به طورى كه ملاحظه مى‌كنيد- مبنى بر اين است كه شهادت را به معناى اداى شهادت بگيريم. و بعضى مبنى بر اين است كه براى شاهد و مشهود دو معنا قائل شويم، و خواننده محترم ضعف اين دو اساس را به دست آورد و توجه فرمود كه: مناسب‌تر با سياق اين است كه اين دو كلمه را به معناى مشاهده بگيريم، هر چند كه مستلزم شهادت به معناى ادا در روز قيامت هم باشد، و شاهد قابل انطباق بر رسول خدا 6 نيز باشد.

و چطور ممكن است منطبق نباشد با اينكه خود خداى تعالى او را شاهد خوانده و فرموده:(يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً)[3]، و نيز او را شهيد خوانده و فرموده:

[1] ( 1 و 2) تفسير روح المعانى، ج 30، ص 86.

[2] ( 1 و 2) تفسير روح المعانى، ج 30، ص 86.

[3] هان اى پيامبر ما تو را به عنوان شاهد و مبشر و نذير فرستاده‌ايم. سوره احزاب، آيه 45.