نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 20 صفحه : 413
مكه كه با
گروندگان به رسول خدا 6 چنين مىكردند، آنان را شكنجه مىكردند تا از دين اسلام
به شرك سابق خود برگردند، بعضى از اين مسلمانان صبر مىكردند و برنمىگشتند و لو
شكنجه به هر جا كه خواست برسد، و بعضى برگشته مرتد مىشدند، و اينها افرادى بودند
كه ايمانى ضعيف داشتند هم چنان كه دو آيه(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ
فَإِذا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذابِ اللَّهِ)[1]،(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ
أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى
وَجْهِهِ)[2]. به وضع آنان اشاره مىكند.
خداى
سبحان در اين آيات قبل از اين مطالب اشارهاى به اصحاب اخدود مىكند،
و اين خود تشويق مؤمنين به صبر در راه خداى تعالى است، دنبال اين داستان اشارهاى
هم به سرگذشت لشكريان فرعون و ثمود دارد، و اين مايه دلخوشى رسول خدا 6 و وعده
نصرت به آن جناب و تهديد مشركين است، و اين سوره به شهادت سياق آياتش در مكه نازل
شده.
[مراد
از ذات البروج بودن آسمان]
(وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ) كلمه بروج جمع برج است،
و برج به معناى هر چيز پيدا و ظاهر است، و اگر بيشتر در كاخهاى عالى
استعمال مىشود، براى اين است كه كاخها در نظر تماشا كنندگان و بينندگان ظاهر و
هويدا است، ساختمان استوانهاى شكلى كه در چارگوشه قلعهها براى دفاع مىسازند نيز
برج ناميده مىشود، و همين معنا منظور آيه است چون مىفرمايد:(وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِي السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَيَّنَّاها لِلنَّاظِرِينَ وَ
حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ)[3]،
پس مراد از كلمه بروج موضع ستارگان در آسمان است.
با
اين بيان روشن مىشود اينكه بعضى[4] از
مفسرين بروج را به دوازده برج اصطلاحى علم نجوم معنا كردهاند، درست نيست.
[1] و بعضى از مردم كسانيند كه مىگويند به خدا ايمان آورديم ولى
همين كه در راه خدا شكنجه مىشدند فتنه مردم را نظير عذاب خدا مىپنداشتند. سوره
عنكبوت، آيه 10.
[2] و بعضى از مردم كسانيند كه خدا را به ظاهر و به زبان
مىپرستند نه به حقيقت از اين رو هر گاه خير و نعمتى برسد اطمينان خاطر پيدا
مىكنند و اگر شر و فقر و آفتى برسد، از خدا رو بگردانند. سوره حج، آيه 11.
[3] ما براى بناى آسمان برجها قرار داديم، و آسمان را براى نظر
كنندگان زينت داده، آن را از هر شيطانى رانده شده حفظ كرديم. سوره حجر، آيه 17.