اتفاق دارند بر اينكه پنج سوگند است از خداى تعالى، و بيشترشان گفته‌اند جواب قسم حذف شده، و تقدير كلام اقسم بالنازعات و اقسم بالناشطات ... است، و معنايش اين است كه من به اين نامبرده‌ها سوگند مى‌خورم كه شما بطور يقين مبعوث خواهيد شد.

و النازعات غرقا - بعضى‌[1] گفته‌اند: مراد از نازعات فرشتگانى هستند كه جان مردم را هنگام مردن نزع مى‌كنند و از اجساد بيرون مى‌كشند، و كلمه غرقا مصدرى است كه چون زوايدش حذف شده مطلب را بيشتر تاكيد مى‌كند، و تقدير آن و النازعات اغراقا و تشديدا فى النزع است، يعنى سوگند مى‌خورم به فرشتگانى كه در كندن جانها از بدنها اغراق مى‌كنند، و به سختى آن را مى‌كنند.

بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: مراد از آن، ملائكه‌اى هستند كه ارواح كفار را از بدنهايشان با شدت مى‌كنند.

بعضى‌[3] ديگر گفته‌اند: اصلا منظور از نازعات خود مرگ است، چون مرگ است كه ارواح را از بدنها بطور كامل بيرون مى‌كشد.

بعضى‌[4] هم گفته‌اند: مراد از نازعات، ستارگان سيارى هستند كه از افقى كنده مى‌شوند و در افقى ديگر طلوع مى‌كنند، و معنايش اين است كه سوگند مى‌خورم به سيارگان كه از مطلع خود طلوع نموده، در مغربهاى خود غروب مى‌كنند.

و بعضى‌[5] گفته‌اند: مراد از آن، كمان‌ها است كه تير را با كشيدن زه تا آنجا كه جا دارد از جاى خود كنده، به طرف دشمن پرتاب مى‌كند. و بنا بر اين سوگند به تير و كمان مجاهدين در راه خدا، و يا به خود مجاهدين است. بعضى‌[6] ديگر گفته‌اند: مراد از آن، وحشى‌ها هستند كه بسوى دشت‌هاى سبز مى‌روند.

(وَ النَّاشِطاتِ نَشْطاً)- كلمه نشط به معناى جذب، و نيز خروج و اخراج به ملايمت و سهولت است، و نيز به معناى گره‌گشايى است. بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از ناشطات ملائكه‌اى هستند كه ارواح را از اجساد بيرون مى‌كشند. بعضى‌[7] ديگر گفته‌اند:

مراد ملائكه مخصوص هستند كه مامور گرفتن جانهاى مؤمنين از اجسادشان به رفق و سهولتند، هم چنان كه مراد از جمله قبلى ملائكه‌اى هستند كه جانهاى كفار را با شدت از اجساد آنان‌

[1] ( 1 و 2) روح المعانى، ج 30، ص 23.

[2] ( 1 و 2) روح المعانى، ج 30، ص 23.

[3] ( 3 و 4 و 5) مجمع البيان، ج 10، ص 429.

[4] ( 3 و 4 و 5) مجمع البيان، ج 10، ص 429.

[5] ( 3 و 4 و 5) مجمع البيان، ج 10، ص 429.

[6] تفسير قرطبى، ج 19، ص 191.

[7] تفسير قرطبى، ج 19، ص 192.