(فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذاباً) فاى تفريع كه در آغاز اين آيه آمده، آن را نتيجه مطلب قبل كرده، كه عذاب كفار را تفصيل مى‌داد، و مى‌خواهد ايشان را از اين اميد مايوس كند كه روزى از شقاوت نجات يافته به راحتى برسند، و التفاتى كه از غيبت انهم به خطاب نزيدكم بكار رفته اين نكته را مى‌رساند كه خداى تعالى ايشان را حاضر فرض كرد تا توبيخ و سركوبيشان بدون واسطه انجام شود.

و مراد از جمله‌(فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذاباً)، اين است كه آنچه مى‌چشيد عذابى است بعد از عذابى كه قبلا چشيده بوديد، پس آن عذاب، عذابى است بعد از عذاب، و عذابى است روى عذاب، و هم چنان عذابها دو چندان مى‌شود، و عذابى به عذابتان افزوده مى‌گردد، پس از اينكه به آرزوى خود برسيد مايوس باشيد، و اين آيه خالى از اين ظهور نيست كه مراد از جمله‌(لابِثِينَ فِيها أَحْقاباً) خلود در آتش است، و اينكه عذاب از شما قطع نخواهد شد.

[پاداش نيك متقين: نعمت‌هاى بهشتى‌]

( إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفازاً) ...(كِذَّاباً ) كلمه فوز - به طورى كه راغب‌[1] گفته- به معناى ظفر يافتن به خير بدون صدمه و با حفظ سلامت است، پس در اين كلمه هم معناى ظفر يافتن به خير هست و هم معناى نجات و خلاصى از شر، و كلمه مفاز مصدر ميمى و يا اسم مكان از فوز است، و در آيه شريفه هر دو احتمال راه دارد.

و در جمله‌(حَدائِقَ وَ أَعْناباً) كلمه حدائق جمع حديقه است، و حديقه به معناى بوستان داراى ديوار است، و كلمه أعناب جمع عنب است، كه نام ميوه درخت مو است، و چه بسا به خود درخت هم عنب گفته مى‌شود.

و كلمه كواعب جمع كاعب است كه به معناى دختر نورسى است كه پستانهايش رو به رشد نهاده، و دائره‌اى تشكيل داده، و كمى از اطرافش بلندتر شده. و اتراب جمع ترب است، كه به معناى مثل است، و كواعب اتراب به معناى دخترانى هم سن و سال و شبيه به هم هستند.

(وَ كَأْساً دِهاقاً)- يعنى و قدحهايى پر از شراب، پس كلمه دهاق مصدرى است كه معناى اسم فاعل را مى‌دهد.

(لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا كِذَّاباً)- يعنى در بهشت سخن لغو نمى‌شنوند، سخنى كه‌

[1] مفردات راغب، ماده فوز .