(وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْجِبالِ فَقُلْ يَنْسِفُها رَبِّي نَسْفاً)[1].

(وَ إِذَا الرُّسُلُ أُقِّتَتْ)- يعنى و روزى كه زمان حضور انبيا براى شهادت عليه امت‌ها معين مى‌شود، و يا آن زمانى كه منتظر رسيدنش هستيم تا رسولان عليه امت‌ها شهادت دهند فرا مى‌رسد. و كلمه اقتت فعل ماضى مجهول از باب تفعيل از مصدر تاقيت است، كه به معناى توقيت و تعيين وقت است، و در باره شهادت انبيا در جاى ديگر فرموده:(فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ)[2]، و نيز فرموده:(يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ)[3].

( لِأَيِّ يَوْمٍ أُجِّلَتْ‌) ...(لِلْمُكَذِّبِينَ ) كلمه أجل به معناى مدتى است كه براى چيزى معين شده باشد و تاجيل به معناى اجل قرار دادن براى چيزى است، كه البته در لازمه آن كه همان تاخير باشد نيز استعمال مى‌شود، مثلا وقتى مى‌گويند: قرض مؤجل معنايش قرض مدت‌دار است، به خلاف قرض حال كه به معناى قرض فورى است، و اين معنا با آيه مناسب‌تر است تا معناى لغوى كلمه. و ضمير در اجلت به امور مذكور يعنى طمس نجوم، شكافتن آسمان، ريشه كن شدن كوه‌ها، و تعيين وقت شهادت رسولان بر مى‌گردد. و معناى آيه اين است كه:

اين امور براى چه روزى تاخير داده شده، و خلاصه چه روزى صورت مى‌گيرد.

اين احتمال هم داده شده كه: كلمه اجلت به معناى مدت قرار دادن براى چيزى باشد، و ضمير مقدر در آن به رسل و يا به آنچه كه كلام بدان اشعار دارد، و مربوط به اخبارى است كه رسولان از احوال آخرت داده‌اند برگردد، و معنا چنين باشد: چند سال و يا چند قرن به رسولان مهلت داده‌اند تا بعد از آن مهلت براى شهادت حاضر شوند، و يا چند قرن معين كرده‌اند تا بعد از آن آنچه انبيا خبر داده‌اند واقع شود، و صحنه هول انگيز قيامت و تعذيب كفار و تنعيم مؤمنين محقق گردد. و ليكن اين احتمال خالى از خفا و ابهام نيست.

اين آيه شريفه و آيه بعدش يعنى مجموع‌(لِأَيِّ يَوْمٍ أُجِّلَتْ لِيَوْمِ الْفَصْلِ) به صورت سؤال‌

[1] از تو از كوه‌ها مى‌پرسند، بگو پروردگارم به نحوى ناگفتنى آنها را از بين مى‌برد. سوره طه، آيه 105.

[2] به طور قطع از مردمى كه رسولان به سويشان گسيل شدند، و از خود رسولان سؤال خواهيم كرد. سوره اعراف، آيه 6.

[3] روزى كه خدا رسولان را جمع مى‌كند، و از ايشان مى‌پرسد امت‌ها چه جوابى به شما دادند.

سوره مائده، آيه 109.