نيست، بلكه مانند فرقان و رجحان مصدر و به معناى خواندن است، و ضمير در آن به وحى بر مى‌گردد، و معناى جمله اين است كه به قرآن عجله مكن، چون جمع كردن آنچه به تو وحى مى‌شود و پيوسته كردن اجزاى آن به يكديگر، و قرائت آن بر تو به عهده ماست، و هيچ يك از اينها از ما فوت نمى‌شود تا تو عجله كنى و قبل از خواندن ما آن را بخوانى.

بعضى‌[1] گفته‌اند: معنايش اين است كه بر ماست كه قرآن را در سينه تو جمع كنيم، به طورى كه چيزى از معانى آن از دلت محو نشود، و نيز بر ماست كه قرائت آن را هم بر زبانت جارى سازيم، به طورى كه هر وقت خواستى بخوانى به زبانت جارى گردد. ليكن اين معنايى دور از فهم است.

[وجوهى در معناى آيه:(فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ) و آيه:(ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا بَيانَهُ)]

(فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ)- يعنى وقتى قرائت وحى آن را تمام كرديم، و خلاصه وحى ما تمام شد، آن وقت خواندن ما را پيروى كن، و بعد از تمام شدن كار ما تو شروع به خواندن كن.

بعضى‌[2] گفته‌اند: منظور از پيروى قرآن وحى، پيروى ذهنى آن است، به اينكه اولا سكوت كند، و ثانيا به طور كامل توجه نمايد. اين معناى بدى نيست.

بعضى‌[3] ديگر گفته‌اند: مراد اين است كه پيروى كن اوامر و نواهى قرآن وحى را.

بعضى‌[4] ديگر گفته‌اند: منظور از اتباع تكرار قرائت قرآن است، تا آنجا كه در ذهن رسوخ كند. ولى اين دو معنا از ظاهر آيه بعيد است.

(ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا بَيانَهُ)- يعنى ايضاح آن براى تو به عهده ماست، ما همانطور كه جمع و قرآن وحى را به عهده گرفته‌ايم، بعد از جمع و قرائتش براى تو بيان هم مى‌كنيم، و بنا بر اين، كلمه ثم براى افاده تاخير است، البته نه تاخير زمانى، بلكه تاخير رتبى، چون معلوم است كه رتبه بيان وحى بعد از جمع و قرائت قرار دارد.

بعضى‌[5] گفته‌اند: معنايش اين است كه بيان قرآن براى مردم به عهده ما است، ما آن را با زبان تو برايشان بيان مى‌كنيم، نخست آن را در ذهن تو از فراموشى و دگرگون شدن حفظ نموده، و سپس با زبانت براى مردم مى‌خوانيم و بيان مى‌كنيم.

بعضى‌[6] از مفسرين در معناى اين آيات گفته‌اند: رسول خدا 6 هنگامى كه آياتى از قرآن به او وحى مى‌شد، زبان خود را به خواندن آنچه شنيده بود

[1] مجمع البيان، ج 10، ص 397.

[2] ( 2 و 3 و 4) تفسير روح المعانى، ج 29، ص 142.

[3] ( 2 و 3 و 4) تفسير روح المعانى، ج 29، ص 142.

[4] ( 2 و 3 و 4) تفسير روح المعانى، ج 29، ص 142.

[5] ( 5 و 6) مجمع البيان، ج 10، ص 397.

[6] ( 5 و 6) مجمع البيان، ج 10، ص 397.