آنان در باغهاى بهشت متنعمند و سؤال مى‌كنند (40).

از احوال دوزخيان گنهكار (41).

كه شما را چه عملى به عذاب دوزخ در افكند؟ (42).

آنان جواب دهند كه ما از نمازگزاران نبوديم (43).

و به مستمند طعام (و صدقه‌اى) نمى‌داديم (44).

و ما با اهل باطل همنشين و همصدا بوديم (45).

و ما روز جزا را تكذيب مى‌كرديم (46).

تا آنكه (با مرگ) يقين به قيامت يافتيم (47).

پس در آن روز شفاعت شفيعان (از انبيا و اوليا) در حق آنان هيچ پذيرفته نشود (48).

بيان آيات‌

در اين آيات قرآن كريم از تهمت‌هايى كه بدان زده شده تنزيه گرديده و اين معنا مسجل گشته كه قرآن يكى از آيات كبراى حق است. در آن انذار تمامى بشر است، و در پيرويش آزادى نفوس از گروگان اعمال است، اعمالى كه او را به سوى سقر مى‌كشاند.

كلا كلمه كلا (مانند حاشا در فارسى) رد و انكار مطالب ما قبل خودش است، در تفسير كشاف گفته: آوردن كلمه كلا بعد از جمله‌(وَ ما هِيَ إِلَّا ذِكْرى‌ لِلْبَشَرِ) انكار ذكرى بودن قرآن براى منافقين و كفار است، مى‌فرمايد قرآن كه براى بشر تذكر است، براى اينان تذكر نيست، چون اينان متذكر نمى‌شوند، احتمال هم دارد به خاطر اينكه قبل از جمله‌(إِنَّها لَإِحْدَى الْكُبَرِ) واقع شده، رد منكرين همين جمله باشد و بفرمايد على رغم منكرين قيامت، واقعه قيامت يكى از بزرگترين دواهى است‌[1].

پس بنا به احتمال اول انكار مطلب گذشته است، و بنا بر احتمال دوم انكار و رد مطلب آينده است. البته احتمال سومى‌[2] نيز هست كه به زودى از نظر خواننده خواهد گذشت.

(وَ الْقَمَرِ وَ اللَّيْلِ إِذْ أَدْبَرَ وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ).

در اين جمله سه بار سوگند ياد شده، و منظور از ادبار ليل گذشتن شب در مقابل‌

[1] تفسير كشاف، ج 4، ص 653.

[2] روح المعانى، ج 29، ص 130.