اسطوره‌ها و افسانه‌هاى قديمى است؟ بعد از آنكه همه فكرهايش را كرد اينطور اندازه‌گيرى كرد كه بگويد: قرآن سحرى از كلام بشر است، چون بين زن و شوهر و پدر و فرزند جدايى مى‌اندازد.

(فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ)- اين جمله- به طورى كه از سياق بر مى‌آيد- نفرينى است بر او، نظير جمله‌(قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُونَ)[1] و جمله‌(ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ) تكرار همان نفرين و تاكيد آن است.

(ثُمَّ نَظَرَ ثُمَّ عَبَسَ وَ بَسَرَ ثُمَّ أَدْبَرَ وَ اسْتَكْبَرَ فَقالَ إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ إِنْ هذا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ) اين آيات حال وليد را كه بعد از تفكير و تقدير به خود گرفته بود ممثل مى‌سازد، و با لطيف‌ترين و در عين حال رساترين تمثيلى مجسم مى‌كند، چون معناى اينكه فرموده‌(ثُمَّ نَظَرَ) به طورى كه از سياق استفاده مى‌شود- اين است كه: وى بعد از تفكير و تقدير مثل كسى نظر كرد كه مى‌خواهد درباره امرى كه از او نظريه خواسته باشند، نظريه بدهد.

(ثُمَّ عَبَسَ وَ بَسَرَ)- فعل عبس از ماده عبوس است كه به معناى تقطيب چهره است، در مجمع البيان مى‌گويد: عبوس كردن چهره و تقطيب و تكليح آن در معنا نظير همند، و جامع همه، ترش كردن رو، و گرفتگى صورت است در مقابل طلاقت و بشاشت كه به معناى گشاده‌رويى است. و فعل بسر از مصدر بسور است، كه به معناى بى‌ميلى و كراهت نمايان از چهره است. پس معناى جمله اين است كه وليد بعد از نظر كردن، چهره خود را گرفت و اظهار كراهت نمود[2].

(ثُمَّ أَدْبَرَ وَ اسْتَكْبَرَ)- ادبار از هر چيزى به معناى اعراض از آن است، و استكبار به معناى امتناع ورزيدن از در كبر و طغيان است، و اين دو يعنى ادبار و استكبار از احوالات روحى و درونى است، و اگر آن را فرع و نتيجه تمثيل بر نظر و عبوس و بسور كه از احوالات ظاهر و محسوس آدمى است گرفته، از اين جهت است كه اثر ادبار و استكبار وليد در ظاهر حالش هم اثر گذاشته، و آن اثر را قرآن كريم نقل كرده كه گفت:(إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ ...)، و به همين جهت اين جمله را با فاى تفريع و نتيجه‌گيرى عطف كرده، فرمود:(ثُمَّ أَدْبَرَ وَ اسْتَكْبَرَ فَقالَ إِنْ هذا ...) و گر نه مى‌توانست اين را هم با كلمه ثم عطف كند.

(فَقالَ إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ)- يعنى در نتيجه ادبار و استكبار، باطن خود را اينطور

[1] خدا ايشان را هلاك و نابود كند، چگونه دروغ مى‌گويند؟! سوره توبه، آيه 30.

[2] مجمع البيان، ج 10، ص 386.