براى اينكه آن زمانى كه اين سوره كه ابتدايى‌ترين سوره‌هاى قرآن است در مكه نازل مى‌شد، عايشه همسر رسول خدا 6 نشده بود، ازدواج آن جناب با وى بعد از هجرت در مدينه واقع شد.

و از كتاب جوامع الجامع نقل شده كه گفته است: در روايتى آمده كه رسول خدا 6 داخل خانه خديجه شد، در حالى كه از شدت كوفتگى و فزع و ترس نمى‌توانست روى پاى خود بايستد، و فرمود: مرا بپيچيد، چيزى نگذشت كه جبرئيل ندايش در داد كه:(يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ)[1].

و در الدر المنثور است كه عبد بن حميد و ابن جرير و ابن ابى حاتم از سعيد بن جبير روايت كرده‌اند كه گفت: وقتى آيه‌(يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا) نازل شد، رسول خدا 6 مدت ده سال شب‌ها را به قيام و عبادت گذرانيد، طايفه‌اى از اصحابش نيز او را متابعت مى‌كردند، خداى تعالى بعد از ده سال آيه‌( إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ‌) ...(وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ) را نازل كرد، و بعد از ده سال تخفيفى به كار آنان داد[2].

مؤلف: روايت شده‌[3] كه آيه تخفيف بعد از يك سال، و در بعضى‌[4] روايات بعد از هشت ماه نازل شد، و قيام در شب براى غير رسول خدا 6 واجب نبوده، هم چنان كه جمله‌(إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ) نيز به بيانى كه گذشت به اين معنا اشاره دارد، و مؤيد آن خود روايت است كه مى‌گويد: طايفه‌اى از اصحاب چنين كردند (نه همه).

و در تهذيب به سند خود از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روايت كرده كه گفت: من از آن جناب از اين كلام خدا پرسيدم كه مى‌فرمايد:(قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا). فرمود:

خداى تعالى به آن جناب دستور داد كه در هر شب نماز شب بخواند، مگر آنكه استثنائا شبى نتواند[5].

مؤلف: اين روايت به يكى از وجوهى كه مفسرين در آيه ذكر كردند اشاره مى‌كند.

و در مجمع البيان است كه: بعضى گفته‌اند كلمه نصفه بدل است از كلمه قليل ، در نتيجه بيانى مى‌شود براى استثناء و مؤيد اين قول روايتى است كه در آن امام صادق (ع) فرموده: قليل عبارت است از نصف، و جمله‌(أَوِ انْقُصْ مِنْهُ) و جمله‌

[1] جوامع الجامع، ص 495.

[2] الدر المنثور، ج 6، ص 276.

[3] ( 3 و 4) تفسير قرطبى، ج 19، ص 37.

[4] ( 3 و 4) تفسير قرطبى، ج 19، ص 37.

[5] تهذيب الاحكام، ج 2، ص 335.