آنان به حسن خلق معامله نموده و به خيرخواهى به سوى حق دعوتشان كند، و گفته‌هاى آنان را با گفته‌هايى كه مى‌تواند بگويد مقابله به مثل ننمايد، و اين آيه شريفه منافاتى با آيه قتال ندارد، پس اينكه بعضى‌[1] گفته‌اند: اين آيه با آيه قتال نسخ شده، وجهى ندارد.

[تهديد تكذيب كنندگان صاحب نعمت‌]

(وَ ذَرْنِي وَ الْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَ مَهِّلْهُمْ قَلِيلًا) اين آيه تهديد كفار است، وقتى مى‌گوييم: دعنى و فلانا- و يا- ذرنى و فلانا ، معنايش اين است كه بين من و او حائل مشو، و بگذار تا از او انتقام بگيرم. و مراد از مكذبين صاحبان نعمت ، همان كفارى است كه در آيه قبلى نامشان برده شد، و يا حد اقل رؤساى آنان است، و اگر در توصيف آنان بين صفت مكذبين و صفت اولى النعمة جمع كرد براى اين بود كه اشاره كند به علت آن تهديدى كه متوجه ايشان كرد، چون تكذيب دعوت الهى از ناحيه افراد متنعم، كفران نعمت اوست، و جزاى كفران‌گرى سلب نعمت و تبديل آن به نقمت است.

و مراد از اينكه فرمود اندكى مهلتشان بده ، زمانى اندك است، يعنى همان زمان اندكى كه در زمين زندگى مى‌كنند، و براى زمانى بى‌انتها به سوى پروردگارشان بر مى‌گردند، و حساب و جزا مى‌بينند، هم چنان كه در جاى ديگر فرمود:(إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً)[2]، و نيز فرموده:(مَتاعٌ قَلِيلٌ ثُمَّ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهادُ)[3].

اين آيه به ظاهرش عام است، ولى بعضى‌[4] گفته‌اند: منظور تهديد ايشان به واقعه بدر است. ولى آيه هيچ ظهورى در آن ندارد. و در اين آيه التفاتى از غيبت ربك به تكلم ذرنى بكار رفته، و شايد وجه آن تشديد همان تهديد باشد، چون خداى سبحان با گفتن ذرنى تهديد را به خودش نسبت مى‌دهد. و آن گاه التفاتى ديگر به كار مى‌برد. و آن اين است كه سياق متكلم وحده ذرنى را به سياق متكلم مع الغير ان لدينا بر مى‌گرداند، تا عظمت خود را به رخ آنان بكشد.

(إِنَّ لَدَيْنا أَنْكالًا وَ جَحِيماً) اين آيه، جمله ذرنى ... را تعليل مى‌كند. و كلمه انكال به معناى كنده و

[1] جامع الاحكام، ج 10، ص 44.

[2] كفار قيامت را دور مى‌بينند، و ما آن را نزديك مى‌بينيم. سوره معارج، آيه 6 و 7.

[3] دنيا متاعى است قليل، سپس جهنم ماواى ايشان است كه چه بد بسترى است. سوره آل عمران، آيه 197.

[4] مجمع البيان، ج 10، ص 380.