نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 93
(وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ
اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ) ... در اين
آيه دستور مىدهد براى اقامه جنگ در راه خدا مال خود را انفاق كنند، و پاسخ از
اينكه چرا انفاق را مقيد كرد به قيد (در راه خدا) همان پاسخى است كه اول آيات در
تقييد قتال به قيد (در راه خدا) گفتيم، و حرف (با) در جمله: (بايديكم) زيادى است،
كه تنها خاصيت تاكيد را دارد.
و معنا چنين
مىشود: دست خود به تهلكه نيفكنيد و اين تعبير كنايه است از اينكه
مسلمان نبايد نيرو و استطاعت خود را هدر دهند، چون كلمه دست به معناى
مظهر قدرت و قوت است، بعضى هم گفتهاند: حرف با، زائد نيست، بلكه با سببيت است، و
مفعول لا تلقوا حذف شده، معنايش (لا تلقوا انفسكم بايدى انفسكم الى
التهلكة، يعنى خود را به دست خود به هلاكت نيفكنيد) مىباشد و تهلكه به معناى
هلاكت است، و هلاكت به معناى آن مسيرى است كه انسان نمىتواند بفهمد كجا است، و آن
مسيرى كه نداند به كجا منتهى مىشود، و كلمه تهلكه بر وزن تفعله بضمه عين است، و
در لغت عرب هيچ مصدر ديگرى به اين وزن وجود ندارد.
آيه شريفه
مطلق است، و در نتيجه نهى در آن نهى از تمامى رفتارهاى افراطى و تفريطى است، كه
يكى از مصاديق آن بخل ورزيدن و امساك از انفاق مال در هنگام جنگ است، كه اين بخل
ورزيدن باعث بطلان نيرو و از بين رفتن قدرت است كه باعث غلبه دشمن بر آنان مىشود،
هم چنان كه اسراف در انفاق و از بين بردن همه اموال باعث فقر و مسكنت و در نتيجه
انحطاط حيات و بطلان مروت مىشود.
[معناى
احسان در برابر ظالم]
سپس خداى
سبحان آيه را با مساله احسان ختم نموده، مىفرمايد: (وَ أَحْسِنُوا
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ) ... ، و منظور از احسان خوددارى
و امتناع ورزيدن از قتال، و يا رأفت و مهربانى كردن با دشمنان دين و امثال اين
معانى نيست، بلكه منظور از احسان اين است كه هر عملى كه انجام مىدهند خوب انجام
دهند، اگر قتال مىكنند به بهترين وجه قتال كنند، و اگر دست از جنگ برمىدارند،
باز به بهترين وجه دست بردارند، و اگر به شدت يورش مىبرند و يا سختگيرى مىكنند،
باز به بهترين وجهش باشد و اگر عفو مىكنند به بهترين وجهش باشد.
پس كسى توهم
نكند كه احسان به ظالم آن است كه دست از او بردارند تا هر چه مىخواهد بكند، بلكه
دفع كردن ظالم خود احسانى است بر انسانيت، زيرا حق مشروع انسانيت را از او
گرفتهاند، و از دين دفاع كردهاند كه خود مصلح امور انسانيت است، هم چنان كه
خوددارى از تجاوز به ديگران در هنگام استيفاى حق مشروع، و نيز از احقاق حق به
طريقه غير
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 93