بيش از امكاناتشان در سمع و طاعت تكليف نمى‌كند پس سمع و طاعتى كه در آيه قبلى بود همان وسع در اين آيه است.

[خطا و نسيان از اختيار آدمى خارج است ولى مقدمات خطا و نسيان اختيارى است‌]

و اما نسبت به جمله‌هاى بعدى براى اينكه جملات بعدى اين معنا را مى‌رساند كه درخواست رسول خدا ص و مؤمنين كه خدا بر خطا و نسيان آنها را مؤاخذه نكند، و چيزى را كه طاقتش را ندارند بر آنان تحميل نفرمايد، هر چند درخواست بخشش از امورى بيرون از توان انسان است، ليكن از باب تكليف به امورى نيست كه در وسع آدمى نباشد، چون قبلا هم گفتيم منظور عذابهايى است كه ممكن است در برابر تمرد و نافرمانى بر آنان تحميل كند، خواهيد گفت خطا و نسيان، تمرد نيست، چون از اختيار آدمى خارج است، در پاسخ مى‌گوئيم درست است، و ليكن مقدمات خطا و نسيان اختيارى است، و ممكن است با جلوگيرى از مقدمات آن و يا تحفظ از آن از پيش آمد آن جلوگيرى نمود، پس خطا و نسيان به اين ملاحظه امرى اختيارى است، مخصوصا در مواردى كه ابتلاى آدمى به آنها به خاطر سوء اختيار خود آدمى باشد.

اين مطلب عينا در مورد اصر هم مى‌آيد، چون اصر يعنى اينكه خداوند مردمى را كه از تكاليف آسان او تمرد و سرپيچى كرده‌اند به عنوان كيفر تكاليفى دشوار بر ايشان وضع كند. و اين كار بر خلاف حكمت نيست تا انجام آن از خداوند قبيح باشد، زيرا مقدمات آن را خود انسان‌ها، با اختيار خود انجام داده‌اند. پس در نسبت دادن آن به خدا هيچ محذورى ندارد.

(رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِينا أَوْ أَخْطَأْنا) بعد از آنكه در مقام اجابت دعوت خداى تعالى بطور مطلق و بدون هيچ قيدى گفتند:

سمعنا و اطعنا و سپس از يك سو متوجه ضعف و فتور و سستى خود شدند، و از سوى ديگر متوجه سرنوشت اقوام و امتهايى شدند كه قبل از ايشان مى‌زيستند، ناچار از خداى تعالى خواستند تا به ايشان رحم كند، و با ايشان آن معامله را نكند كه با امتهاى گذشته كرد، يعنى آن مؤاخذه‌ها و حمل و تحميل‌ها را نفرمايد، چون مؤمنين با تعليم الهى اين معنا را آموخته بودند كه هيچ حول و قوتى جز به كمك خدا وجود ندارد، و هيچ چيز جز رحمت او آدمى را از خطا و نسيان و تمرد حفظ نمى‌كند.

با اين بيان پاسخ از سؤالى كه ممكن است بشود روشن مى‌گردد، و آن اين است كه رسول خدا ص با اينكه معصوم است، چطور درخواست مصونيت از خطا و نسيان مى‌كند؟ جوابش اين شد كه اگر آن جناب معصوم است، به عصمت او معصوم است، نه از ناحيه خودش، پس صحيح است كه از خدا مصونيتى درخواست كند، كه از ناحيه خود ضمانتى‌