و نيز در همان كتاب به نقل از ابن عباس و ضحاك و حسن آمده كه مهلت دادن بدهكار دست تنگ در تمامى بدهكاريها واجب است و همين معنا از امام باقر و امام صادق ع نيز روايت شده است.[1] و در همان كتاب آمده كه امام باقر ع فرمود: معناى جمله الى ميسرة اين است كه بايد او را مهلت دهيد تا خبر ناتوانى از پرداخت قرضش به امام مسلمين برسد، و او قرض وى را از سهم غارمين (بدهكاران) كه يكى از مصارف زكات است، بپردازد، البته امام مسلمين قرضى را از اين ناحيه مى‌پردازد كه در راه مشروع مصرف شده باشد.[2] و در كافى از امام صادق ع روايت شده كه فرمود: روزى رسول خدا ص بر بالاى منبر رفت، و پس از حمد خدا و ثناى بر او، و درود بر همه انبيايش فرمود:

هان اى مردم حاضر به غائبين برسانيد، آگاه باشيد كه هر كس بدهكار تنگدستى را مهلت دهد، بر خدا است كه در برابر هر روز مهلت كه داده ثواب صدقه دادن تمامى طلبش را بدهد، (مثلا اگر هزار تومان طلب دارد، و بدهكار را به مدت يك سال مهلت داد، خداوند سيصد و شصت هزار تومان صدقه براى او، حساب مى‌كند مترجم ) تا آنكه طلب خود را وصول كند، آن گاه امام صادق ع فرمود: آيه:(وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‌ مَيْسَرَةٍ، وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) به اين معنا است كه اگر مى‌دانيد كه تنگ دست است به او از مالتان تصديق كنيد، كه اين برايتان بهتر است.[3] مؤلف: اين روايت مى‌خواهد جمله:(إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) را تفسير كند، در سابق معنايى ديگر براى آن كرديم، و روايات در اين معانى و مطالب مربوط به آنها بسيار است، اگر كسى بخواهد همه را ببيند بايد به كتاب قرض از كتب فقهى مراجعه نمايد.

بحث علمى [ (تحليل علمى ربا و مفاسد اجتماعى و اقتصادى آن با اشاره‌اى به: تاريخچه ملكيت، قيمت گذارى، پول، معاملات ...)]

در مباحث قبلى مكرر خاطرنشان ساختيم كه انسان در زندگيش همى و هدفى جز اين ندارد كه آنچه مى‌كند به نحوى باشد كه كمالات وجوديش را به دست آورد، و به عبارتى ديگر حوائج ماديش را برآورده سازد، پس انسان عملى را كه انجام مى‌دهد به وجهى ارتباط و تعلق به‌

[1] ( 1 و 2) مجمع البيان ج 1 ص 393

[2] ( 1 و 2) مجمع البيان ج 1 ص 393

[3] فروع كافى ج 4 ص 35 باب انظار المعسر من كتاب الصدقة