نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 649
(وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُسُ
أَمْوالِكُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ).
كلمه(وَ إِنْ تُبْتُمْ) بيان گذشته ما را كه گفتيم خطاب در آيه به بعضى از مؤمنين
است كه بعد از اسلام آوردن هنوز دست از رباخوارى برنداشته بودند، تاييد مىكند و
معناى جمله:
(فَلَكُمْ رُؤُسُ أَمْوالِكُمْ) اين است كه اصل مالتان را از بدهكار بگيريد و
بهره و ربا را رها كنيد، لا تظلمون نه با گرفتن ربا ظلمى كرده باشيد،(وَ لا تُظْلَمُونَ) و نه با نگرفتن اصل پولتان به شما ظلم شده باشد.
و اين آيه
دلالت دارد بر اينكه اولا رباخوار ملكيتش نسبت به اصل مال امضا شده و ثانيا گرفتن
ربا به همان بيانى كه گذشت، ظلم است و ثالثا انواع معاملات امضا شده چون
نفرمود و لكم رأس اموالكم و معلوم است كه مال وقتى رأس
خوانده مىشود كه در وجوه معاملات و انواع كسب صرف شده باشد.
(وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى مَيْسَرَةٍ) لفظ
كان در اينجا به اصطلاح علم نحو تامه است و معناى بود را
مىدهد، مىفرمايد: اگر در ميان بدهكاران فقيرى يافت شود طلبكار بايد او را تا
ميسره مهلت دهد و ميسره به معناى تمكن و دارا شدن است در مقابل عسرت كه به معناى
فقر و تنگدستى است و معنايش اين است كه آن قدر بايد مهلت دهد تا بدهكار به پرداخت
بدهى خود متمكن شود.
و اين آيه هر
چند مطلق است و مقيد به مورد ربا نيست و ليكن قهرا منطبق با مورد ربا است، چون رسم
اين بود كه وقتى مدت قرض يا هر بدهى ديگر به پايان مىرسيد رباخوار گريبان بدهكار
را مىگرفت. و او درخواست مىكرد كه مدت بدهى مرا تمديد كن و من در مقابل اين
تمديد، فلان مقدار و يا به فلان نسبت به قيمت جنس اضافه مىكنم و آيه شريفه از اين
عمل نهى نموده و دستور مىدهد به بدهكار مهلت دهند.
(وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) يعنى، و اگر
به كلى بدهى مديون را به او ببخشيد و بر او تصديق كنيد براى شما طلبكاران بهتر
است، چون اگر چنين كنيد يك زيادى ممحوق (يعنى نابود شدنى) را مبدل كردهايد به
زيادى رابيه (يعنى باقى و جاويدان).
(وَ
اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ) ... اين جمله
دنبالهاى است براى آيات ربا كه حكم ربا و جزاى آن را بيان مىكرد و اين جمله با
تذكرى عمومى روز قيامت را با پارهاى از خصوصياتش كه مناسب با مقام آيه است يادآور
مىشود تا دلها با ياد آن آماده پرهيز از خدا و ورع و اجتناب از محرمات او گردد، آن
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 649