نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 602
ديگر در باره ربوه فرمود:(ذاتِ
قَرارٍ وَ مَعِينٍ)[1]
فرمود: آب معين در آن زمين است و نفرمود در زير آن جارى
است ، ولى وقتى سخن از زمين ندارد بلكه از جنات سخن مىگويد كه بسيار هم در
قرآن تكرار شده، مىفرمايد: نهرها از زير آن جارى است، يعنى از زير آن درختان، پس
جنت به معناى درختان بسيار است.
و كلمه
من در جمله(مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْنابٍ)، براى تبيين است،
البته تبيينى توأم با غلبه نه كليت، خلاصه مىخواهد بفرمايد: غالب درختان باغ
انگور، انگور است، و غالب درختان نخلستان، نخل است، نه اينكه غير از آن هيچ درختى
ديگر ندارد، چون معمولا هر باغى كه از يك نوع ميوه بيشتر دارد نام آن ميوه را بر
آن باغ مىگذارند، مثلا بادامستان ، تاكستان ،
نخلستان و ... هر چند كه ميوههاى گوناگون ديگر نيز در آن باشد، پس اگر
دنبال جمله مورد بحث فرموده:(لَهُ فِيها مِنْ كُلِّ
الثَّمَراتِ)، منافاتى با آن ندارد.
كلمه
كبر به معناى پيرى و سالخوردگى است، و كلمه ذرية به معناى اولاد
است، و كلمه ضعفا جمع ضعيف است، خداى تعالى در اين مثل بين سالخوردگى
و داشتن فرزندانى ضعيف جمع كرده،- با اينكه معمولا سالخوردگان فرزندانشان
بزرگسالند- و اين به آن جهت بوده كه شدت احتياج به باغ نامبرده را افاده كند، و
بفهماند كه چنين پير مردى غير از آن باغ هيچ ممر معيشتى و وسيله ديگرى براى حفظ
سعادت خود و فرزندانش ندارد، چون اگر او را مردى جوان و نيرومند فرض مىكرد، آن
شدت احتياج به باغ را نمىرساند، براى اينكه اگر باغ جوان نيرومند سوخت، مىتواند
به قوت بازويش تكيه كند، و نيز اگر سالخوردهاى را بدون فرزند صغير فرض مىكرد باز
آن شدت حاجت به باغ افاده نمىشد، چون چنين پير مردى خرج زياد ندارد، و تهى دستى
او به ناگوارى تهى دستى پير بچهدار نيست، چون اگر باغ چنين كسى خشك شود فكر
مىكند چند صباحى بيش زنده نيست و لذا خيلى ناراحت نمىشود.
و همچنين اگر
در اين مثل پير مردى را مثل مىزد كه هر چند سالخورده است اما فرزندانى نيرومند
دارد، باز آن شدت حاجت به باغ ادا نشده بود، براى اينكه اگر باغ چنين پير مردى
بسوزد، با خود مىگويد: سر فرزندان رشيدم سلامت، كار مىكنند و خرج زندگىام را در
مىآورند، چه حاجت به باغ دارند، اما اگر هر دو جهت يعنى: زيادى سن و داشتن
فرزندانى خردسال در كسى جمع شود و باغش كه تنها ممر زندگى او است از بين برود، او
بسيار ناراحت