نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 471
روشن سازد.
و بنا بر اين
صدر آيه، در صدد بيان اين معنا است كه مقام رسالت، هر چند مشترك در ميان همه
رسولان ع است، و مقامى است كه خيرات و بركات را به سوى بشر سرازير مىكند، و كمال
سعادت و درجات نزديكى به خدا از قبيل هم كلامى با خدا و دارا شدن معجزات و مؤيد
شدن به روح القدس از اين سرچشمه زلال مىجوشد، ليكن با همه اين بركات، باعث
نمىشود كه جنگ و خونريزى را از ميان بشر براندازد، چون اين رنج و مصيبت مستند به
اختلاف خود مردم است.
و به عبارت
ديگر حاصل معناى آيه اين است كه: شرافت و فضيلتى كه مقام رسالت دارد، براى اين است
كه هر خير و بركتى كه در بعضى از انسانهاى عادى به كندى رشد مىكند، و در بعضى
ديگر به كلى ريشهكن مىگردد، در مقام رسالت به سرعت رشد و نمو مىكند، از هر سو و
از هر جهت كه به اين مقام نزديك شوى، چه از جهت تقوا، چه از ناحيه علم و يا ايمان
و يا فضائل نفسانى، از قبيل: شجاعت ، سخاوت ،
تواضع ، مهر و امثال آن، حد اعلاى آن را خواهى ديد و به مراحل
جديدى برخورد خواهى كرد، ليكن با همه ارزش و نورى كه دارد، و با اينكه معجزاتى
روشن از آن سر مىزند، نمىتواند اختلاف مردم را كه ناشى از كفر و ايمان است بر
طرف سازد، زيرا اين خود مردم هستند كه به اختيار خود يا به سوى ايمان و يا به طرف
كفر گرائيده، اختلاف پديد مىآورند.
[اختلاف و
درگيرى بين مردم از جانب خود آنها و مستند به اختيار انسانها است]
پس اين
اختلاف، مستند به خود مردم است، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر مىفرمايد:(إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا
الْكِتابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ)[1] بيان مفصل اين معنا،
در تفسير آيه:(كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً)،[2] گذشت.
و اگر خدا
مىخواست، مىتوانست تكوينا از اين درگيرىها و جنگها جلوگيرى كند، (و مثلا آن كس
و يا كسانى كه آتش افروزى مىكنند هلاك سازد)، و ليكن از آنجا كه اين اختلاف مستند
به او نيست بلكه مستند به خود مردم است و سنت الهى كه سنت سببيت و مسبب بودن بين
موجودات عالم است، همواره جارى است، و يكى از علل درگيرى و جنگ، اختلاف است،
(مردمى كه مىدانند اختلاف به جنگ منتهى مىشود، بايد از آن دورى
[1] همانا دين پسنديده در نزد خداوند تنها اسلام است و اهل كتاب
در آن راه اختلاف نپيمودند مگر بعد از آنكه آياتى روشن ديدند و آن را ناديده گرفته
و به دنبال ستمكارى خود رفتند. سوره آل عمران، آيه 19