منتقل به معناى شده، به عنوان گسترش دادن معناى كلمه، كبر و صغر معانى را هم با اين دو كلمه توصيف كردند، (مثلا گفتند فلان عمل جرمى بزرگ، و يا خطايى بزرگ و يا احسانى كوچك است) خداى تعالى هم فرموده: ((إِنَّها لَإِحْدَى الْكُبَرِ)، آن عمل يكى از بزرگ‌ها است).[1] و نيز فرموده:(كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ)[2] و نيز فرموده:(كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ ما تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ)[3].

و اما كلمه (عظم) همان معناى كبر را مى‌دهد، با اين تفاوت كه عظم ظاهرا از عظم (استخوان) گرفته شده، كه يكى از اجزاى بدن هر حيوان استخواندارى است، چون معيار در بزرگى جثه هر حيوانى درشتى استخوانهاى او است، كه در داخل بدن او بهم پيوسته است، آن گاه هر چيز بزرگ و درشتى را هم به عنوان استعاره عظيم خواندند، و بعد از كثرت استعمال معناى اصلى كلمه شد و مانند ساير مواد اصلى و مشتقات هم از آن اشتقاق يافت.

و كلمه (نفع) مخالف كلمه (ضرر) است و اين دو كلمه بر امورى اطلاق مى‌شود كه يا محبوب و مطلوب ديگران است، و يا مكروه، هم چنان كه دو كلمه خير و شر اطلاق مى‌شود بر امورى كه يا مطلوب براى خودش است، و يا مكروه براى خودش، (دواى نافع است براى مريض، و سم مضر است براى انسان، ولى چيزى كه خير و يا شر است براى خودش خير و يا شر است)، و مراد از منافع شراب و قمار، منافعى است كه در خريد و فروش و يا ساختن آن، و يا در سرگرمى با آن است، و چون در ذيل آيه، اثم با منافع آن دو مقايسه شد، و فرمود اثم آن دو اكبر است لذا جهت كثرت منافع را الغا كرد، و فرمود: (نفعهما) براى اينكه عدد در كبر دخالتى ندارد.

[معناى عفو در(يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ...)]

(وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ)[4] كلمه (عفو) بطورى كه راغب گفته به معناى آن است كه به سوى چيزى خم شوى، تا آن را بگيرى، اين معناى اصلى كلمه نامبرده است ليكن از آنجايى كه عنايات مختلفه‌اى در كلام پيدا شد، ناگزير كلمه نامبرده را در معانى مختلفه‌اى استعمال كردند، مانند آمرزش، و محو كردن اثر، و واسطه شدن در انفاق، كه همين معناى اخير منظور آيه است و خدا داناتر

[1] سوره مدثر آيه 35

[2] اين سخنى كه از دهانشان بيرون مى‌آيد جرمى است بزرگ. سوره كهف آيه 5

[3] اينكه تو مشركين را به سويش مى‌خوانى بر آنان گران است. سوره شورا آيه 13

[4] سوره بقره آيه 217