گفتارى در نبوت‌

خداى سبحان بعد از آنكه اين حقيقت (يعنى وصف ارشاد مردم به وسيله وحى) را در آيه مورد بحث و در بسيارى از موارد كلامش ذكر كرد، از مردانى كه متكفل اين وظيفه‌اند تعبيرهايى مختلف كرده، يعنى دو جور تعبير كرده، كه كانه نظير تقسيم است يكى رسول، و يكى هم نبى، يك جا فرموده:(وَ جِي‌ءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ)[1].

و جايى ديگر فرموده:(يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ)[2].

و معناى اين دو تعبير، مختلف است، رسول كسى است كه حامل رسالت و پيامى است، و نبى كسى است كه حامل خبرى باشد، پس رسول شرافت وساطت ميان خدا و خلق دارد، و نبى شرافت علم به خدا و به اخبار خدايى.

[معناى رسول و نبى و فرق آن دو]

بعضى‌ها گفته‌اند: فرق ميان نبى و رسول به عموم و خصوص مطلق است، به اين معنا كه رسول آن كسى است كه هم مبعوث است، و هم مامور، به تبليغ رسالت، و اما نبى كسى است كه تنها مبعوث باشد، چه مامور به تبليغ هم باشد و چه نباشد.

ليكن اين فرق مورد تاييد كلام خداى تعالى نيست، براى اينكه مى‌فرمايد:(وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مُوسى‌ إِنَّهُ كانَ مُخْلَصاً وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا)[3] كه در مقام مدح و تعظيم موسى ع او را هم رسول خوانده، و هم نبى، و مقام مدح اجازه نمى‌دهد اين كلام را حمل بر ترقى از خاص به عام كنيم، و بگوئيم، معنايش اين است كه اول نبى بود بعدا رسول شد.

و نيز مى‌فرمايد:(وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِيٍّ)[4] كه در اين آيه ميان رسول و نبى جمع كرده، در باره هر دو تعبير به ارسلنا كرده است، و هر دو را مرسل خوانده، و اين با گفتار آن مفسر درست در نمى‌آيد.

ليكن آيه:(وَ وُضِعَ الْكِتابُ وَ جِي‌ءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ)[5] كه همه مبعوثين را انبيا

[1] سوره زمر آيه 69

[2] سوره مائده آيه 112

[3] بياد آر در كتاب موسى را كه داراى اخلاص و مردى بود هم رسول، و هم نبى. سوره مريم آيه 51

[4] ما قبل از تو هيچ رسولى و نبيى نفرستاديم، مگر آنكه چنين و چنان شد. سوره حج آيه 51

[5] سوره زمر آيه 69