آمده كه اولين موجودى است كه خدايش آفريده. و منظور از ما يسطرون آن اعمالى است كه فرشتگان حفظه و كرام الكاتبين مى‌نويسند.

و بعضى‌[1] اين احتمال را هم داده‌اند كه تعبير به صيغه جمع در يسطرون صرفا براى تعظيم باشد، نه كثرت. ليكن اين احتمال درست نيست.

و نيز بعضى‌[2] احتمال داده‌اند كه: منظور آن چيزى باشد كه در آن مى‌نويسند، و آن لوح محفوظ است.

بعضى ديگر احتمال داده‌اند: مراد از قلم و آنچه مى‌نويسند صاحبان قلم، و نوشته‌هاى ايشان باشد. اما همه اين احتمالات واهى و بى‌اساس است.

[مراد از نعمت در آيه:(ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ)]

(ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ) اين جمله آن مطلبى است كه خداى تعالى براى اثباتش سوگند خورده، و خطاب در آن به رسول خدا 6 است، و حرف باء در كلمه بنعمة باى سببيت و يا مصاحبت است. و معناى جمله اين است كه تو به خاطر نعمتى- و يا با نعمتى- كه خدا به تو ارزانى داشته مجنون نيستى.

و سياق آيه دلالت دارد بر اينكه مراد از اين نعمت، نعمت نبوت است، چون ادله‌اى كه دلالت بر نبوت آن جناب مى‌كند، هر گونه اختلال روانى و عقلى را از آن جناب دفع مى‌كند، زيرا اگر دفع نكند بر نبوت هم دلالت ندارد، و اگر نكند هدايت الهى كه لازمه نظام حيات بشرى است پا نمى‌گيرد، و اين آيه در مقام رد تهمتى است كه به آن جناب مى‌زدند و مجنونش مى‌خواندند. و در آخر همين سوره تهمت ايشان را حكايت كرده، مى‌فرمايد:(وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ).

بعضى‌[3] از مفسرين گفته‌اند: مراد از نعمت، فصاحت بيان، عقل كامل، سيرت مرضيه، و برائت آن جناب از هر عيب و اتصافش به هر صفت پسنديده است، چون ظهور اين صفات خود دليل قطعى است بر اينكه چنين كسى مجنون نيست، ليكن بيان گذشته ما در حجيت قاطع‌تر است، و آيه مورد بحث و آيات بعدش به طورى كه ملاحظه مى‌فرماييد در مقام تسليت دادن به رسول خدا 6 و دلخوش ساختن آن جناب است، مى‌خواهد آن جناب را تاييد كند، و در عين حال سخن كفار را تكذيب نمايد.

[1] ( 1 و 2) تفسير فخر رازى، ج 30، ص 78 و 79.

[2] ( 1 و 2) تفسير فخر رازى، ج 30، ص 78 و 79.

[3] مجمع البيان، ج 10، ص 333.