شكافته شد، و همه را در شكم خود فرو برد. و كلمه مور كه مصدر فعل تمور است، به طورى كه صاحب مجمع گفته به معناى تردد درآمد و شد است، نظير كلمه موج كه آن نيز به همين معنا است‌[1].

و معناى آيه اين است كه چگونه با خاطر جمع و دل آسوده به ربوبيت خداى تعالى كفر ورزيده‌ايد، و چه ايمنى از ملائكه ساكن آسمان و موكل بر امور عالم داريد از اينكه زمين را زير پايتان بشكافند، و به امر خدا شما را در شكم زمين پنهان سازند، در حالى كه زمين هم چنان متزلزل و مضطرب باشد و چون گهواره آمد و شد داشته باشد؟.

بعضى‌[2] از مفسرين گفته‌اند: مراد از كسى كه در آسمان است خداى سبحان، و منظور از در آسمان بودن خدا اين است كه سلطنت و تدبير امور خدا در آسمان است، و گر نه معنا ندارد خدا در مكان بگنجد، و آسمان و عالمى از عوالم او را در خود جاى دهد. ولى از نظر ما هر چند معناى بى‌اشكالى است ليكن خلاف ظاهر آيه است.

(أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ) كلمه حاصب به معناى باد تندى است كه ريگ و شن و سنگ با خود بياورد. و معناى آيه اين است كه: آيا از ملائكه آسمان ايمن شده‌ايد، كه باد سنگ و ريگ‌دار بر شما بفرستند همانطور كه بر قوم لوط فرستادند، و قرآن جريانشان را چنين حكايت كرده:(إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ)[3].

(فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ)- كلمه نذير مصدر به معناى انذار است، و اين جمله به خاطر اينكه حرف فاء بر سر دارد، متفرع بر مطلبى است كه از آيات قبل استفاده مى‌شود، و آن عبارت است از اينكه مشركين به ربوبيت خداى تعالى كافر شدند، و از عذاب او ايمن گشتند، لذا در جمله مورد بحث مى‌فرمايد: پس به زودى خواهند فهميد معناى انذار چيست، و معناى آيه روشن است.

بعضى‌[4] از مفسرين گفته‌اند: كلمه نذير صفت مشبهه و به معناى بيم‌رسان است.

كه منظور از آن رسول خدا 6 است، ليكن اين سخن بى‌پايه است.

(وَ لَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَكَيْفَ كانَ نَكِيرِ) مراد از كلمه نكير عقوبت و دگرگون شدن نعمت است، ممكن هم هست به‌

[1] ( 1 و 2) مجمع البيان، ج 10، ص 327.

[2] ( 1 و 2) مجمع البيان، ج 10، ص 327.

[3] ما بر آنان باد تندى فرستاديم، تنها آل لوط و فرزندانش نجات يافتند. سوره قمر، آيه 34.

[4] تفسير فخر رازى، ج 30، ص 70.