ضمن كسانى را كه در حال خطبه نماز آن را رها نموده، به دنبال لهو و تجارت مى‌روند عتاب نموده، عملشان را عمل بسيار ناپسند مى‌داند.

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ...) منظور از نداء براى نماز جمعه، همان أذان ظهر روز جمعه است، هم چنان كه در آيه‌(وَ إِذا نادَيْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوها هُزُواً)[1]، نيز مراد همين است.

كلمه جمعه - به ضم حرف جيم و ميم، يا به ضم جيم و سكون ميم- به معناى يك روز از هفته است، كه عرب قديم آن را يوم العروبة مى‌گفته‌اند، و سپس آن را جمعه خوانده‌اند، و اين نام بيشتر مورد استعمال قرار گرفت. و منظور از نماز روز جمعه همان نمازى است كه مخصوص روز جمعه تشريع شده. و منظور از سعى به سوى ذكر خدا دويدن به سوى نماز جمعه است. و مراد از ذكر خدا همان نماز است، هم چنان كه در آيه (وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ) [2] به طورى كه گفته‌اند مراد نماز است.

ولى بعضى‌[3] گفته‌اند: منظور از ذكر خدا در خصوص آيه مورد بحث خطبه‌هاى قبل از نماز است. و جمله‌(وَ ذَرُوا الْبَيْعَ) امر به ترك بيع است، و به طورى كه از سياق برمى‌آيد در حقيقت نهى از هر عملى است كه انسان را از نماز باز بدارد، حال چه خريد و فروش باشد، و چه عملى ديگر. و اگر نهى را مخصوص به خريد و فروش كرد، از اين باب بوده كه خريد و فروش روشن‌ترين مصداق اعمالى است كه آدمى را از نماز باز مى‌دارد.

و معناى آيه اين است كه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! وقتى در روز جمعه براى نماز جمعه اذان مى‌گويند، تندتر بدويد، و براى رسيدن به نماز از خريد و فروش و هر عملى كه شما را از نماز باز مى‌دارد دست برداريد.

و جمله‌(ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) تشويق و تحريك مسلمانها به نماز و ترك بيعى است كه بدان مامور شده‌اند.

(فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ...) منظور از قضاء صلاة اقامه نماز جمعه، و تمام شدن آن است. و مراد از انتشار در ارض متفرق شدن مردم در زمين و مشغول شدن در كارهاى روزانه براى به دست آوردن فضل‌

[1] و چون به سوى نماز نداء مى‌زنيد، نداء شما را مسخره مى‌كنند. سوره مائده آيه 58.

[2] ذكر خدا بزرگتر است سوره عنكبوت، آيه 45.

[3] روح المعانى، ج 28، ص 102.