مى‌رود، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر فرموده:(لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ ما كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ)[1] و نيز فرموده:(وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ)[2].

پس در قيامت رابطه اسباب و انساب وجود ندارد، و هيچ خويشاوندى از خويشاوندى‌اش بهره‌مند نمى‌شود، پس سزاوار انسان عاقل نيست كه به خاطر خويشاوندان و فرزندان، به خدا و رسولش خيانت كند، چون اينان در قيامت دردى از او دوا نمى‌كنند.

[وجوه ديگرى كه در معناى جمله‌(يَفْصِلُ بَيْنَكُمْ) گفته شده است‌]

بعضى از مفسرين‌[3] گفته‌اند: مراد اين است كه روز قيامت خداى تعالى صحنه‌اى هول انگيز به پا مى‌كند كه هر كس از هر كس ديگر فرار مى‌كند، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر فرموده:(يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ)[4]، ليكن وجه سابق با مقام مناسب‌تر است.

بعضى‌[5] ديگر گفته‌اند: مراد آيه اين است كه روز قيامت خداى تعالى شما را از يكديگر جدا مى‌سازد، اهل ايمان و اطاعت را داخل بهشت، و اهل كفر و معصيت را داخل جهنم مى‌كند، در نتيجه يك خويشاوند بهشتى، خويشاوند دوزخى خود را نمى‌بيند، چون در آتش است.

اين وجه هر چند در جاى خود سخن صحيحى است، ليكن (همان طور كه در وجه قبل گفتيم) با مقام آيه تناسب ندارد، براى اينكه در آيه شريفه سخنى از كفر ارحام و اولاد مؤمنين نرفته.

بعضى‌[6] ديگر گفته‌اند: مراد از اين فصل و جدا سازى، فصل قضاء است، و معناى آيه اين است كه: خداى تعالى در روز قيامت بين شما داورى مى‌كند.

اين وجه هم همان اشكال را دارد كه وجه قبلى داشت، براى اينكه در جايى سخن از داورى مى‌رود كه مورد اختلاف باشد، و مقام آيه چنين مقامى نيست، و لذا در آيه شريفه‌(إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ)[7] به خاطر اينكه سخن از اختلاف‌

[1] رشته‌ها در بينتان از هم گسيخت، و آنچه را مى‌پنداشتيد نخواهيد يافت. سوره انعام، آيه 94.

[2] عذاب را ديدند و رشته‌ها را گسيخته يافتند. سوره بقره، آيه 166.

[3] روح المعانى، ج 28، ص 69.

[4] روزى كه هر كس از برادرش، و مادر و پدرش، و رفيق و فرزندانش مى‌گريزد، براى هر انسانى وصفى است كه نمى‌گذارد به سايرين توجهى داشته باشد. سوره عبس، آيه 34- 37.

[5] ( 5 و 6) مجمع البيان، ج 9، ص 270.

[6] ( 5 و 6) مجمع البيان، ج 9، ص 270.

[7] سوره سجده، آيه 20.