به صورتى مى‌نشستند كه جا براى سايرين نمى‌گذاشتند، و واردين جايى براى نشستن نمى‌يافتند كه آيه شريفه ايشان را ادب آموخت. البته اين دستور اختصاص به مجلس رسول خدا 6 ندارد، هر چند آيه شريفه در آن مورد نازل شده، ليكن دستور عمومى است.

و معناى آيه اين است كه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد وقتى به شما گفته مى‌شود جمع و جور بنشينيد و جا بدهيد تا ديگران هم بتوانند بنشينند، وسعت بدهيد تا خدا هم در بهشت به شما وسعت دهد.

(وَ إِذا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا)- اين جمله متضمن يك ادب ديگر است. كلمه نشوز - به طورى كه گفته‌اند- به معناى بلند شدن از سر چيزى و برگشتن از آن است، و نشوز از مجلس به اين است كه آدمى از مجلس برخيزد تا ديگرى بنشيند، و بدين وسيله او را تواضع و احترام كرده باشد.

و معناى جمله اين است كه: اگر به شما پيشنهاد مى‌شود كه از جاى خود برخيزيد تا ديگرى كه افضل و عالم‌تر و با تقواتر از شما است بنشيند، بپذيريد و جاى خود را به او بدهيد.

[تجليل از علماء امت‌]

(يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ)- در اين معنا هيچ ترديدى نيست كه لازمه ترفيع خدا درجه بنده‌اى از بندگانش را باعث زيادتر شدن قرب او به خداى تعالى است، و اين خود قرينه و شاهدى است عقلى بر اينكه مراد از اينهايى كه موهبت علمشان داده‌اند، علمايى از مؤمنين است. بنا بر اين، آيه شريفه دلالت مى‌كند بر اينكه مؤمنين دو طايفه هستند، يكى آنهايى كه تنها مؤمنند، دوم آنهايى كه هم مؤمنند و هم عالم، و طايفه دوم بر طايفه اول برترى دارند، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:(هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ)[1].

با اين بيان روشن گرديد كه مساله بالا بردن درجاتى كه در آيه شريفه مورد بحث آمده، مخصوص علماى از مؤمنين است. آنها هستند كه كلمه رفع درجات در موردشان صادق است، و اما بقيه مؤمنين ارتقائشان به چند درجه نيست، بلكه تنها به يك درجه است.

بنا بر اين، تقدير آيه شريفه چنين است: يرفع اللَّه الذين امنوا منكم درجة و يرفع الذين اوتوا العلم منكم درجات و در اين آيه شريفه تعظيم و احترامى از علماى امت شده كه بر هيچ كس پوشيده نيست. و جمله‌(وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ) مضمون آيه را تاكيد مى‌كند.

[1] آيا آنان كه مى‌دانند با آنان كه نمى‌دانند برابرند؟. سوره زمر، آيه 9.