نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 19 صفحه : 216
(قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ لَمَجْمُوعُونَ إِلى مِيقاتِ يَوْمٍ
مَعْلُومٍ) در اين آيه خداى
تعالى به رسول گرامى خود دستور مىدهد از استبعاد آنان نسبت به معاد پاسخ داده، آن
را تثبيت كند، و آن گاه به ايشان خبر دهد كه در روز قيامت چه زندگيى دارند، طعام و
شرابشان چيست؟ طعامشان زقوم و شرابشان حميم است.
و
حاصل پاسخ اين است كه: اولين و آخرين هر دو دسته به سوى ميقات روزى معلوم جمع
مىشوند، و اينكه بين خود و اولين فرق گذاشتند بعث خود را امرى بعيد و بعث آنان را
بعيدتر دانستند صحيح نيست.
و كلمه
ميقات به معناى وقت معينى است، كه امرى را با آن تحديد كنند، و منظور
از يوم معلوم روز قيامت است كه نزد خدا معلوم است، پس اضافه ميقات به
كلمه يوم معلوم با اينكه گفتيم خود ميقات به معناى وقت معين است
اضافهاى است بيانى.
(ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ
مِنْ زَقُّومٍ فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ) اين آيات
تتمه كلامى است كه گفتيم رسول خدا 6 مامور بوده با منكرين معاد در ميان بگذارد،
و در اين آيات از مال كار آنان در روز قيامت و وضعى كه آن روز دارند، و طعام و
شرابى كه دارند خبر مىدهد.
و
اگر آنان را به خطاب ضالين و مكذبين مخاطب كرد، براى اين بود كه به علت شقاوت و
ملاك خسرانشان در روز قيامت اشاره كرده باشد، و آن ملاك اين است كه:
ايشان
از طريق حق گمراه بودند، و اين گمراهى در اثر استمرارى كه در تكذيب و اصرارى كه بر
حنث داشتند در دلهايشان رسوخ كرده، و اگر تنها گمراه بودند و ديگر تكذيب
نمىداشتند، اميد آن مىرفت كه نجات يابند، و هلاك نگردند اما دردشان تنها گمراهى
نبود.
و
كلمه من در جمله من شجر ابتدايى است، و در جمله من
زقوم بيانيه است.
احتمال
هم دارد من زقوم بدل باشد از من شجر . و ضمير
منها به شجر و يا به ثمر بر مىگردد، و اين دو نام هم جايز است ضمير مؤنث به
آن برگردد و هم ضمير مذكر، و بخاطر همين در اينجا ضمير مؤنث به آن برگردانيده، و
در آيه بعدى ضمير مذكر آورده، فرموده:(فَشارِبُونَ عَلَيْهِ)، و
بقيه الفاظ آيه روشن است. مىفرمايد: سپس شما اى گمراهان تكذيب كننده از درختى (و
يا از ميوه درختى) از زقوم خواهيد خورد، و شكمها از آن پر خواهيد كرد.
(فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ)
كلمه على در عليه كه استعلاء را مىرساند در مورد اين آيه
مىفهماند منظور
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 19 صفحه : 216