مى‌يابد) ليكن همانطور كه ملاحظه فرموديد: سياق آيه با اين معنا سازگار نيست (چون در اين آيات گفتگو در باره قيامت است، و در وسط چنين گفتگويى ناگهان به مساله‌اى از مسائل دنيا پرداختن درست به نظر نمى‌رسد).

(يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ) كلمه شواظ به طورى كه راغب گفته‌[1] به معناى شعله بى‌دود آتش است. مجمع البيان‌[2] هم آن را به شعله سبز رنگى معنا كرده كه از آتش برمى‌خيزد، و اين معنا نزديك به همان معنايى است كه راغب كرده، و كلمه نحاس به معناى دود است، و راغب آن را به شعله بى‌دود معنا كرده، مى‌فرمايد: آتشى سبز رنگ و بدون دود، و يا به شكل دود بر شما مسلط مى‌كند، و آن وقت ديگر نخواهيد توانست يكديگر را يارى كنيد.

(فَلا تَنْتَصِرانِ)- اين كلمه از باب افتعال است، كه وقتى تثنيه و دو طرفى مى‌شود معناى باب تفاعل تناصر را مى‌دهد، كه اصلا بر اين بنا شده، كه عملى طرفينى را تفهيم كند، پس جمله لا تنتصران معناى لا تتناصران را مى‌دهد، يعنى نمى‌توانيد يكديگر را نصرت دهيد، و بلا را از يكديگر برطرف نموده، در نتيجه همگى از رنج آن رهايى يابيد، براى اينكه آن روز همه اسباب از كار مى‌افتند، و هيچ حافظى از امر خدا وجود ندارد.

(فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَكانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهانِ) يعنى ناگهان آسمان شكافته مى‌شود، و چون چرمى سرخ رنگ قرمز مى‌شود.

[آيه‌(فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ) سرعت حساب را افاده مى‌كند و با آيه،(وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ) و امثال آن منافات ندارد]

(فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ) از اين آيه تا به آخر سوره وضع حساب و جزا و حال مجرمين و متقين را كه در دنيا از مقام پروردگار خود پروا داشتند و نيز مال كار آنان را بيان مى‌كند.

سپس آيه شريفه سرعت حساب را بيان مى‌كند، (و مى‌فرمايد: حساب‌رسى او اين قدر سريع است كه از هيچ جن و انسى نمى‌پرسند چه گناهى كرده‌اى) و در جاى ديگر صريحا فرموده:(وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ)[3] و مراد از كلمه يومئذ روز قيامت است.

و سؤالى كه در آيه نفى شده و فرموده: از كسى سؤال نمى‌شود سؤال به طور معمول و مالوف در بين خود ما انسانها است، چنين سؤالى را نفى كرده، پس اين آيه منافاتى با آيه‌

[1] مفردات راغب، ماده شوظ .

[2] مجمع البيان، ج 9، ص 205.

[3] و خدا سريع الحساب است. سوره نور، آيه 39.