او داراى جلال و اكرام است باقى مى‌ماند مى‌باشد، و يا اينكه مراد از وجه همانطور كه گفتيم صفت كريمه و اسم مقدس خداى تعالى است، و معلوم است كه برگشت اجراى اسم بر اسم، اجراى آن بر ذات است.

و معناى آيه شريفه بنا بر اينكه منظور از وجه اسم بوده باشد، و با در نظر گرفتن اينكه بقاى اسم يعنى آن ظهورى كه اسم لفظى، از آن حكايت مى‌كند فرع بقاى مسمى است چنين مى‌شود: و پروردگارت- عز اسمه- با همه جلال و اكرامش باقى مى‌ماند، بدون اينكه فناى موجودات اثرى در خود او و يا دگرگونى در جلال و اكرام او بگذارد .

و بنا بر اينكه مراد از وجه خدا هر چيزى باشد كه ديگران رو به آن دارند كه قهرا مصداقش عبارت مى‌شود از تمامى چيزهايى كه به خدا منسوبند، و مورد نظر هر خداجويى واقع مى‌گردد، مانند انبيا و اولياى خدا و دين او و ثواب و قرب او و ساير چيزهايى كه از اين قبيل باشند معناى آيه چنين مى‌شود: همه زمينيان فانى مى‌گردند، و بعد از فناى دنيا آنچه نزد او است و از ناحيه او است، از قبيل انواع جزا و ثواب و قرب به او باقى مى‌ماند، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:(ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ)[1].

در سابق هم در تفسير آيه شريفه‌(كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ)[2]، مطالبى گفتيم كه به درد اينجا هم مى‌خورد.

[منظور از سؤال هر كه در آسمان و زمين است از خدا، و معناى اينكه خدا در هر روز در شانى است‌]

(يَسْئَلُهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ) منظور از درخواست تمامى آسمانيان و زمينيان درخواست به زبان نيست، بلكه درخواست به احتياج است، چون احتياج خودش زبان است، و معلوم است كه موجودات زمين و آسمان از تمامى جهات وجودشان، محتاج خدايند، هستيشان بسته به خدا، و متمسك به ذيل غناى وجود اويند، هم چنان كه فرمود:(أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ)[3] و نيز در اينكه منظور از درخواست، درخواست زبانى نيست، بلكه درخواست حاجتى است، فرموده:(وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ)[4]،[5].

[1] هر چه نزد شما است فانى مى‌گردد، و هر چه نزد خدا است باقى مى‌ماند. سوره نحل، آيه 96.

[2] سوره قصص، آيه 88.

[3] همه شما محتاج خداييد، و تنها كسى كه محتاج كسى نيست خداست. سوره فاطر، آيه 15.

[4] از هر چه كه درخواست كرديد به شما داد. سوره ابراهيم، آيه 34.

[5] چون ما سراپاى وجودمان حاجت است، و اين حوايج را با زبان سر از خدا نخواستيم، از او چشم و گوش و كبد و معده و چه و چه نخواسته بوديم، پس منظور از اين سؤال، سؤال به زبان حاجت است، و معناى آيه سوره ابراهيم اين است كه از هر چه محتاج بوديد چيزى و مقدارى به شما داد. مترجم .