(وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ) كلمه مارج به معناى زبانه خالص و بدون دود از آتش است.

و بعضى‌[1] گفته‌اند: به معناى زبانه آميخته با سياهى است.

و مراد از جان نيز مانند انس نوع جن است، و اگر جن را مخلوق از آتش دانسته به اعتبار اين است كه خلقت جن منتهى به آتش است.

و بعضى‌[2] گفته‌اند: مراد از كلمه جان پدر جن است، (همانطور كه گفتند: مراد از انس، پدر انسانها، آدم (ع) است).

[مقصود از مشرقين و مغربين و معناى آيه:(مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ ...)]

(رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ) منظور از دو مشرق ، مشرق تابستان و مشرق زمستان است، كه به خاطر دو جا بودن آن دو چهار فصل پديد مى‌آيد، و ارزاق روزى‌خواران انتظام مى‌پذيرد.

بعضى‌[3] هم گفته‌اند: مراد از دو مشرق، مشرق خورشيد و مشرق ماه است، و مراد از دو مغرب هم دو مغرب آن دو است.

(مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ) كلمه مرج - با سكون راء- كه مصدر فعل ماضى مرج است به معناى مخلوط كردن و نيز به معناى رها و روانه كردن است، هم موقعى كه مى‌خواهى به طرف بفهمانى كه فلانى فلان چيز را مخلوط كرد، مى‌گويى مرجه ، و هم هنگامى كه مى‌خواهى بفهمانى فلان چيز را رها و يا روانه كرد، مى‌گويى مرجه ، ولى در آيه مورد بحث معناى اول روشن‌تر به ذهن مى‌رسد و ظاهرا مراد از بحرين- دو دريا دريايى شيرين و گوارا، و دريايى شور و تلخ است، هم چنان كه در جايى ديگر از اين دو دريا ياد كرده فرموده:

( وَ ما يَسْتَوِي الْبَحْرانِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ سائِغٌ شَرابُهُ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ وَ مِنْ كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْماً طَرِيًّا وَ تَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً)(تَلْبَسُونَها )[4].

و قابل قبول‌ترين تفسيرى كه در باره اين دو آيه كرده‌اند اين است كه: مراد از دو دريا دو درياى معين نيست، بلكه دو نوع دريا است، يكى شور كه قريب سه چهارم كره زمين را در

[1] روح المعانى، ج 27، ص 105.

[2] ( 2 و 3) مجمع البيان، ج 9، ص 201.

[3] ( 2 و 3) مجمع البيان، ج 9، ص 201.

[4] اين دو دريا يكسان نيستند كه يكى شيرين و گوارا و نوشيدنش بلا مانع، و اين يكى ديگر شور و تلخ است و با اينكه يكسان نيستند شما از هر دو بهره‌مند مى‌شويد، گوشت تازه مى‌خوريد، و مرواريد و مرجان استخراج نموده آرايش خود مى‌كنيد. سوره فاطر، آيه 12.