است (29).

پس ديگر كداميك از نعمت‌هاى پروردگارتان را تكذيب مى‌كنيد (30).

بيان آيات [غرض و مفاد سوره مباركه الرحمن‌]

اين سوره در اين مقام است كه خاطر نشان سازد كه خداى تعالى عالم و اجزاى آن از قبيل زمين و آسمان و خشكى‌ها و درياها و انس و جن را طورى آفريده و نيز اجزاى هر يك را طورى نظم داده كه جن و انس بتوانند در زندگى خود از آن بهره‌مند شوند، و قهرا عالم به دو قسمت و دو نشاه تقسيم مى‌شود، يكى نشاه دنيا كه به زودى خودش با اهلش فانى مى‌شود، و يكى ديگر نشاه آخرت كه هميشه باقى است، و در آن نشاه سعادت از شقاوت و نعمت از نقمت متمايز مى‌گردد.

با اين بيان روشن مى‌شود كه عالم هستى از دنيايش گرفته تا آخرتش نظامى واحد دارد، تمامى اجزا و ابعاض اين عالم با اجزا و ابعاض آن عالم مرتبط است، و اجزاى عالم هستى اركانى قويم دارد، اركانى كه يكديگر را اصلاح مى‌كنند، اين جزء، مايه تماميت آن جزء ديگر، و آن مايه تماميت اين است.

پس آنچه در عالم هست چه عينش و چه اثرش از نعمت‌ها و آلاى خداى تعالى است، و به همين جهت پشت سر هم از خلايق مى‌پرسد و با عتاب هم مى‌پرسد كه: (فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ‌)- كداميك از آلاى پروردگارتان را تكذيب مى‌كنيد؟ و اين خطاب عتاب‌آميز در اين سوره سى و يك مرتبه تكرار شده است.

و باز به همين مناسبت است كه اين سوره با نام رحمان آغاز گرديد، كه صفت رحمت عمومى و همگانى خداست، رحمتى كه مؤمن و كافر و دنيا و آخرت را در بر دارد، و در آخر نيز، سوره با آيه‌(تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ) ختم مى‌شود.

و اين سوره از نظر مكى بودن و مدنى بودن دو احتمال دارد، هر چند كه سياق آن به مكى بودن شبيه‌تر است، و در قرآن كريم اين تنها سوره است كه بعد ازبسم اللَّه با يكى از اسماى خداى عز و جل آغاز شده.

و در مجمع البيان‌[1] از امام موسى بن جعفر از آباى گرامى‌اش (ع) از رسول خدا 6 روايت آورده كه فرموده: براى هر چيزى عروسى و جلوه‌گاه حسنى‌

[1] مجمع البيان، ج 9، ص 195.