(إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ) كلمه حاصب به معناى بادى است كه با خود، ريگ و سنگ بياورد، و مراد از آن، بادى است كه بر قوم لوط مسلط شد، و سجيل منضود بر سر آنان ريخت.

در مجمع البيان مى‌گويد: كلمه سحر زمانى كه نكره باشد (و با تنوين استعمال شود) به معناى سحرى از سحرها است، در اين حال گفته مى‌شود رأيت زيدا سحرا من الاسحار- من زيد را در سحرى از سحرها ديدم ولى هنگامى كه منظورت از آن سحر همين امروز باشد (بدون تنوين استعمال مى‌شود) مثلا مى‌گويى أتيته بسحر و أتيته سحر [1]. و معناى آيه روشن است.

(نِعْمَةً مِنْ عِنْدِنا كَذلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ) كلمه نعمة مفعول له براى فعل نجيناهم است، و معنى مجموع فعل و مفعولش اين است كه: ما ايشان را نجات داديم، براى اينكه اين نجات نعمتى باشد از ناحيه ما، نعمتى كه ايشان را بدان اختصاص داديم، چون ايشان نسبت به ما شاكر بودند، و جزاى شكر در درگاه ما نجات است.

(وَ لَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا فَتَمارَوْا بِالنُّذُرِ) ضمير فاعلى در جمله أنذرهم به لوط بر مى‌گردد، و معناى جمله اين است كه:

لوط ايشان را انذار كرد. و كلمه بطشه به معناى گرفتن و دستگير كردن با شدت است، و كلمه تمارى كه مصدر فعل تمارى است به معناى اصرار بر جدال، و طرف را به شك انداختن است، و كلمه نذر به معناى انذار است.

و معناى آيه اين است كه: سوگند مى‌خورم كه لوط قوم خود را از دستگير كردن به شدت ما زنهار داد، ولى آنها با وى در انذار و زنهارش مجادله كردند.

(وَ لَقَدْ راوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذابِي وَ نُذُرِ) منظور از مراوده قوم لوط از ميهمانان او اين است كه از او خواسته‌اند ميهمانان خود را كه همان فرشتگان باشند تسليم ايشان كند، و منظور از طمس ديدگان ايشان محو ديدگان ايشان است، و در جمله‌(فَذُوقُوا ...) التفاتى از غيبت به خطاب شده، چون در اول آيه قوم لوط غايب فرض شده بودند، و در اين جمله روى سخن به خود آنان كرده، مى‌فرمايد:

پس بچشيد عذاب مرا، و غرض از اين التفات اين بوده كه بيشتر توبيخشان كرده باشد، و كلمه‌

[1] مجمع البيان، ج 9، ص 192.