[وصف متقين و ورودشان به بهشت‌]

(وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ) از اين آيه شروع مى‌شود به توصيف حال متقين كه در روز قيامت چه وصفى دارند. و كلمه ازلاف كه مصدر فعل ازلفت است، به معناى نزديك كردن است. و كلمه‌(غَيْرَ بَعِيدٍ)- به طورى‌[1] كه گفته‌اند- صفت ظرفى است تقديرى، و تقدير كلام فى مكان غير بعيد است.

و معناى آيه اين است كه: در آن روز بهشت براى مردم با تقوى نزديك مى‌شود، در حالى كه در جاى دورى قرار نگيرد، يعنى در پيش رويشان باشد، و داخل شدنشان در آن زحمتى نداشته باشد.

(هذا ما تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٍ) كلمه هذا اشاره به ثوابى است كه قبلا وعده‌اش را داد. و كلمه أواب از ماده اوب است كه معناى رجوع را مى‌دهد، و اگر آن را به صيغه مبالغه آورد و فرمود اين بهشتى كه وعده داده شده‌ايد، براى هر كسى است كه بسيار رجوع كند منظورش بسيار رجوع كردن به توبه و اطاعت است. و كلمه حفيظ به معناى آن كسى است كه در حفظ آنچه خدا با او عهد كرده مداومت دارد، و نمى‌گذارد عهد خدا ضايع و متروك شود. و جمله‌(لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٍ) خبر دومى است براى كلمه هذا و يا حال است.

(مَنْ خَشِيَ الرَّحْمنَ بِالْغَيْبِ وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ) اين آيه جمله‌(لِكُلِّ أَوَّابٍ) را بيان مى‌كند، و منظور از خشيت به غيب ترس از عذاب خدا است، در حالى كه آن عذاب را به چشم خود نديده‌اند. و كلمه منيب از مصدر انابه است كه آن نيز به معناى رجوع است. و منظور از اينكه فرمود (جاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ‌)- با دلى رجوع كننده بيايد اين است كه عمر خود را با رجوع به خدا بگذراند، و در نتيجه هنگام مرگ با قلبى به ديدار پروردگارش رود كه انابه و رجوع به خدا در اثر تكرار شدنش در طول عمر، ملكه و صفت آن قلب شده باشد.

(ادْخُلُوها بِسَلامٍ ذلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ) اين آيه خطاب به متقين است، و معنايش اين است كه: به متقين گفته مى‌شود با سلامت داخلش شويد در حالى كه از هر مكروه و ناملايمى ايمن باشيد. و يا اين است كه:

داخل شويد در حالى كه خدا و ملائكه بر شما سلام مى‌دهند.(ذلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ) اين جمله‌

[1] روح المعانى، ج 26، ص 188.