بيان آيات‌

اين آيات فصل چهارمى است از آيات سوره، كه وحى را تعريف مى‌كند به اينكه آن دينى كه به وسيله وحى نازل شده به صورت كتابى است كه براى مردم نوشته شده و ميزانى است كه در قيامت با آن، اعمالشان سنجيده مى‌شود، و بر طبق آن جزاء داده مى‌شوند، و جزاء حسن خود نوعى رزق است، آن گاه رشته سخن به ثواب و عقابى كه روز قيامت دارند كشيده شده است. در اين فصل آيه مودت و آياتى مناسب با آن نيز آمده.

(اللَّهُ الَّذِي أَنْزَلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ الْمِيزانَ ...) در چند فصل گذشته كه گفتيم راجع به وحى صحبت مى‌كند، هر فصلى با جمله فعليه آغاز مى‌شد، در يكى كه صرفا از وحى خبر مى‌داد مى‌فرمود:(كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ) و در دومى كه غرض از وحى را بيان مى‌كرد مى‌فرمود:(وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ) و در سومى كه آثار آن را بيان مى‌كرد، مى‌فرمود:(شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ). ولى در اين فصل كه مساله انزال كتاب و ميزان را توصيف مى‌كند، سياق را تغيير داده آن را با جمله اسميه آغاز كرده مى‌فرمايد:

(اللَّهُ الَّذِي أَنْزَلَ الْكِتابَ ...) و لازمه آن اين است كه وحى را به نزول كتاب و ميزان تعريف كرده باشد.

و شايد وجه اين تغيير سياق همان باشد كه در آيه قبلى بيان كرديم كه منظور از اينكه فرمود:(وَ الَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ) چيست. چون آن وجه اقتضاء مى‌كرد خداى تعالى را براى اجتماع كنندگان اينطور معرفى كند كه او كسى است كه كتاب و ميزان را به حق نازل كرد.

و لازمه آن اين است كه وحى را همانطور كه توجه فرموديد به اثرش تعريف كند.

[مقصود از كتاب و ميزان در آيه:(اللَّهُ الَّذِي أَنْزَلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ الْمِيزانَ ...)]

و به هر حال مراد از كتاب، وحيى است كه مشتمل بر شريعت و دين باشد، شريعت و دينى كه در مجتمع بشرى حاكم باشد. در تفسير آيه‌(كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً ...)[1] نيز گفتيم كه منظور از كتاب در قرآن كريم شريعت و دين است، و معناى انزال آن به حق اين است كه اين كتاب حق محض است، و آميخته با اختلاف‌هاى شيطانى و نفسانى نيست.

و كلمه ميزان به معناى هر مقياسى است كه اشياء با آن سنجيده مى‌شود. و مراد از آن به قرينه ذيل آيه و آيات بعد همان دينى است كه كتاب مشتمل بر آن است، و از اين‌

[1] سوره بقره، آيه 213.