و بعيد نيست كه منظور، جمع كردن بين مردم در ربوبيت باشد، چون خدا رب جميع است، و جميع بنده اويند. و بنا بر اين جمله مورد بحث تاكيد همان جمله سابق است كه مى‌فرمود:(اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّكُمْ) و مقدمه و زمينه‌چينى است براى جمله بعد كه مى‌فرمايد:(وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ) آن گاه مفاد هر دو جمله اين مى‌شود كه: خدا تنها پديد آرنده ما است، چون رب همه ما است، و منتهاى ما به سوى او است، چون بازگشت ما به سوى او است، پس هيچ پديد آرنده‌اى در بين ما بجز خداى عز و جل نيست.

مقتضاى ظاهر اين بود كه در تعليل بفرمايد: اللَّه ربى و ربكم لى عملى و لكم اعمالكم لا حجة بينى و بينكم چون اين جمله محاذى با جمله:(آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتابٍ) است، همانطور كه آنجا فرمود: بگو من ايمان دارم در اينجا نيز بايد مى‌فرمود:

اللَّه پروردگار من، و پروردگار شما است عمل من براى خودم و عمل شما براى شما است، و حجتى بين من و بين شما نيست و مامور شده‌ام كه به عدالت رفتار كنم ولى اينطور نفرمود:

بلكه فرمود: اللَّه پروردگار ما و شما است و خلاصه به جاى من و شما فرمود:

ما و شما و اين بدان جهت بود كه كلام سابقش يعنى‌(شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً ...) و نيز جمله‌(اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ) مى‌فهماند كه در اين ميان مردمى هم هستند كه به آنچه رسول خدا 6 ايمان آورده ايمان دارند، و دعوت او را مى‌پذيرند و شريعتش را پيروى مى‌كنند.

پس مراد از كلمه ما در ربنا و در(لَنا أَعْمالُنا) و در بيننا رسول خدا 6 و مؤمنين به آن جناب است. و مراد از مخاطبين در جمله و ربكم و اعمالكم و بينكم ساير مردم يعنى اهل كتاب و مشركين‌اند، و اين آيه نظير آيه شريفه‌(قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى‌ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ)[1] مى‌باشد.

(وَ الَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ داحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ عَلَيْهِمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ) كلمه حجت به معناى سخنى است كه منظور از آن اثبات و يا ابطال چيزى باشد،

[1] بگو اى اهل كتاب بياييد پيرامون يك كلمه يعنى اينكه نبايد به جز خدا كسى را بپرستيم، و نبايد چيزى را شريكش قرار دهيم، سخن خود را يكى كنيم، و ديگر در بين خود بعضى بعضى ديگر را به جاى خدا ارباب نگيرند، و آن گاه اگر ديدى كه باز هم اعراض كردند، بگو شاهد باشيد كه ما مسلمانيم. سوره آل عمران، آيه 64.