اللَّه، در حالى كه از شر مشركين ايمن باشيد، و سرها را بتراشيد و تقصير بكنيد بدون اينكه ترسى از مشركين بر شما باشد.

(فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً)- كلمه ذلك اشاره به همان مطلب قبل است كه فرمود: به زودى در كمال ايمنى داخل مسجد الحرام مى‌شويد. و مراد از جمله‌(مِنْ دُونِ ذلِكَ) اقرب من ذلك است، و معناى آيه اين است كه: خداى تعالى از فوائد و مصالح داخل مسجد شدنتان چيزها مى‌دانست، كه شما نمى‌دانستيد و به همين جهت قبل از داخل شدن شما به اين وضع، فتحى قريب قرار داد تا داخل شدن شما به اين وضع ميسر گردد.

از اينجا اين معنا روشن مى‌شود كه مراد از فتح قريب در اين آيه، فتح حديبيه است، چون اين فتح بود كه راه را براى داخل شدن مؤمنين به مسجد الحرام با كمال ايمنى و آسانى هموار كرد. اگر اين فتح نبود ممكن نبود بدون خونريزى و كشت و كشتار داخل مسجد الحرام شوند، و ممكن نبود موفق به عمره شوند، و ليكن صلح حديبيه و آن شروطى كه در آن گنجانيده شد اين موفقيت را براى مسلمانان ممكن ساخت كه سال بعد بتوانند عمل عمره را به راحتى انجام دهند.

از اينجا اين معنا هم روشن مى‌گردد اينكه بعضى از مفسرين‌[1] گفته‌اند: مراد از فتح قريب در آيه فتح خيبر است، سخنى است كه از سياق آيه به دور است. و اما اينكه بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: مراد از آن، فتح مكه است از آن قول بعيدتر است و سياق آيه اين معنا را مى‌رساند كه مراد از آن اين است كه شك و ترديد را از بعضى مؤمنين كه با رسول خدا 6 بودند بر طرف سازد، چون مؤمنين خيال مى‌كردند اينكه رسول خدا 6 در خواب ديده به زودى داخل مسجد الحرام مى‌شوند، در حالى كه سرها تراشيده و تقصير هم كرده‌اند پيشگويى مربوط به همان سال است، و وقتى به اين قصد از مدينه به سوى مكه حركت كردند و مشركين جلو آنان را در حديبيه گرفتند و از ورودشان به مسجد الحرام جلوگيرى نمودند، دچار شك و ترديد شدند، خداى تعالى در اين آيه خواست اين شك و ترديد را زايل سازد.

و حاصل آيه اين است كه: آن رؤياى حقى كه خدا به رسولش نشان داد درست نشان‌

[1] روح المعانى، ج 26، ص 120 و 122.

[2] روح المعانى، ج 26، ص 122.