خدا است، آيات بسيارى در قرآن عزيز آمده، مانند آيه‌(مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ)[1] و آيه‌(فَإِنَّهُمْ لا يُكَذِّبُونَكَ وَ لكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآياتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ)[2]، و آيه‌(لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْ‌ءٌ)[3].

(فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى‌ نَفْسِهِ)- كلمه نكث به معناى پيمان‌شكنى و نقض بيعت است. جمله مورد بحث تفريع و نتيجه‌گيرى از جمله‌(إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ) است و معناى مجموع آن دو چنين است: حال كه بيعت تو بيعت خدا است پس كسى كه بيعت تو را بشكند شكننده بيعت خدا است، و به همين جهت بجز خودش كسى متضرر نمى‌شود، هم چنان كه اگر وفا كند كسى جز خودش از آن بيعت سود نمى‌برد، چون خدا غنى از همه عالم است.

(وَ مَنْ أَوْفى‌ بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً)- اين جمله وعده جميلى است به كسانى كه عهد و بيعت خدا را حفظ مى‌كنند، و به آن وفا مى‌نمايند.

و اين آيه خالى از اشاره به اين نكته نيست كه رسول خدا 6 در هنگام بيعت دست خود را روى دست مردم مى‌گذاشت، نه اينكه مردم دست روى دست آن جناب بگذارند.

[اقوال مفسرين در معناى جمله:(يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ) كه در آيه مربوط به بيعت است‌]

مفسرين در معناى جمله‌(يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ) اقوال ديگرى دارند:

بعضى‌[4] گفته‌اند: استعاره‌اى است تخييليه، كه به منظور تاكيد مطالب قبل آمده، و اين را تقرير مى‌كند كه بيعت با رسول، بيعت با خدا است، بدون هيچ گونه تفاوت، پس كانه اينطور به خيالها انداخته كه خدا هم يكى از بيعت شوندگان است، آن وقت براى خدا دستى اثبات مى‌كند كه بالاى دست بيعت كنندگان جاى دست رسول قرار مى‌گيرد.

ولى چنين توجيهى با ساحت قدس خداى تعالى سازگار نيست، و بزرگتر از آن است كه آدمى او را به وجهى به خيالش اندازد كه از آن منزه است.

بعضى‌[5] ديگر گفته‌اند: مراد از كلمه يد قوت و نصرت است، پس يد اللَّه به معناى نصرت اللَّه و قوت اللَّه مى‌باشد، مى‌خواهد بفرمايد قوت و نصرت خدا فوق قوت و نصرت مردم‌

[1] هر كس رسول را اطاعت كند در حقيقت خدا را اطاعت كرده. سوره نساء، آيه 80.

[2] آنان تو را تكذيب نمى‌كنند، بلكه ستمكاران آيات خدا را تكذيب مى‌كنند. سوره انعام، آيه 33.

[3] تو از خود هيچ اختيارى ندارى. سوره آل عمران، آيه 128.

[4] ( 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 96- 97.

[5] ( 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 96- 97.