خواهيد ورزيد.

(وَ مَنْ يَبْخَلْ فَإِنَّما يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ)- يعنى هر كس بخل بورزد در حقيقت خير را از خودش بريده، چون اگر خدا از ايشان مالى طلب مى‌كند براى اين نيست كه از آن بهره‌مند شود، بلكه براى اين است كه خود صاحب مال بهره‌مند شود، چون در انفاق خير دنيا و آخرت ايشان است پس اگر از انفاق خوددارى كنند از خير خود مضايقه كرده‌اند. جمله‌(وَ اللَّهُ الْغَنِيُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ) نيز به اين معنا اشاره مى‌كند، و هر دو انحصار در(وَ اللَّهُ الْغَنِيُّ) و(أَنْتُمُ الْفُقَراءُ) قصر قلب است، و معنايش اين است كه اللَّه هو الغنى دونكم- بى نياز واقعى تنها خداست نه شما ، و انتم الفقراء دون اللَّه- و نيازمند تنها شماييد نه خدا .

(وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُونُوا أَمْثالَكُمْ)- بعضى از مفسرين‌[1] گفته‌اند:

اين جمله عطف است بر جمله‌(وَ إِنْ تُؤْمِنُوا وَ تَتَّقُوا). و معناى مجموع دو جمله اين است كه:

اگر ايمان بياوريد و تقوى پيشه كنيد، پاداشهايتان را مى‌دهد، و اگر اعراض نموده و پشت كنيد، خداوند به جاى شما قومى ديگر قرار مى‌دهد، و آنان را موفق به ايمان مى‌كند و مثل شما نمى‌باشند، بلكه ايمان مى‌آورند و تقوى دارند و در راه او انفاق مى‌كنند.

بحث روايتى [ (رواياتى در باره: ابطال اعمال، صلح نكردن با كفار، و استبدال قومى ديگر(- وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ...))]

در كتاب ثواب الاعمال از ابى جعفر (ع) روايت آورده كه فرمود: رسول خدا 6 فرمود: هر كس بگويد سبحان اللَّه خداوند با آن برايش درختى در بهشت مى‌نشاند. و هر كس بگويد الحمد للَّه خداوند با آن برايش درختى در بهشت غرس مى‌كند. و هر كس بگويد: لا اله الا اللَّه خداى تعالى با آن برايش درختى در بهشت مى‌نشاند، و هر كس بگويد اللَّه اكبر خداوند با آن درختى در بهشت برايش مى‌كارد.

مردى از قريش گفت: يا رسول اللَّه 6 پس در بهشت درختان بسيارى داريم، فرمود: بله، و ليكن بپرهيزيد از اينكه آتشى بفرستيد و همه را بسوزاند، چون خداى عز و جل مى‌فرمايد:(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُمْ)[2].

[1] تفسير روح المعانى، ج 26، ص 82.

[2] ثواب الاعمال، ص 26، ح 3.