مراد از آن همان آياتى است كه از قرآن شنيدند، ولى اين احتمال بعيد است.

و ظاهرا كلمه من در جمله‌(مِنْ ذُنُوبِكُمْ) براى تبعيض باشد، و منظور اين باشد كه: ايمان بياوريد تا خدا بعضى از گناهان شما را- يعنى آن گناهانى كه قبل از ايمان داشتيد- بيامرزد، هم چنان كه در جاى ديگر قرآن فرموده:(إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ ما قَدْ سَلَفَ)[1].

بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: مراد از اين بعض، گناهانى است كه تنها جنبه حق اللَّه داشته باشد، و اما آنچه جنبه حقوق الناس دارد بخشوده نمى‌شود، و توبه‌بردار نيست. ولى اين تفسير صحيح نيست چون اسلام همه گناهان قبل را محو مى‌كند.

(وَ مَنْ لا يُجِبْ داعِيَ اللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِي الْأَرْضِ وَ لَيْسَ لَهُ مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءُ ...) يعنى هر كس ايمان نياورد به داعى خدا، او نمى‌تواند خدا را در زمين به تنگ آورد، و به غير از خدا، اوليائى ندارد كه ياريش كنند، و در اين باب مددش برسانند. و خلاصه كلام اينكه: كسى كه داعى خدا را در دعوتش اجابت نكند به خودش ظلم كرده و نمى‌تواند خدا را عاجز كند، نه خودش مستقلا مى‌تواند خدا را با اين سركشيها عاجز سازد، و نه به كمك و يارى ديگر اولياء خود، چون غير از خدا اوليائى ندارد. و اين معنا را با جمله‌(أُولئِكَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ) تمام كرده است.

(أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقادِرٍ ...) اين آيه و آيه بعدش تا آخر سوره متصل است به ما قبل كه مى‌فرمود:(وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَذْهَبْتُمْ ...). و در اين آيات مطالبى كه در اين سوره مربوط به انذار مى‌شود تتميم مى‌كند، و چيزى كه انذار را تتميم مى‌كند- همانطور كه در بيان گذشته گفتيم- مساله معاد و رجوع به خداست.

و مراد از ديدن در جمله‌(أَ وَ لَمْ يَرَوْا) علم با بصيرت است. و مصدر عى كه كلمه يعى از آن مشتق است، به معناى ناتوانى و تعب است، و البته به طورى كه گفته‌اند[3] معناى اول (ناتوانى) فصيح‌تر است. و حرف باء در كلمه بقادر زائد است و فقط به اين منظور آورده شده كه جمله در موقعيتى قرار داشت كه در آن شائبه نفى بود، گويا فرموده:

أ ليس اللَّه بقادر- آيا خدا قادر نيست .

[1] اگر دست بردارند، آنچه در گذشته مرتكب شده‌اند بخشوده مى‌شود. سوره انفال، آيه 38.

[2] تفسير روح المعانى، ج 26، ص 32.

[3] تفسير روح المعانى، ج 26، ص 33.