توضيح اينكه: مشركين هر چند خلقت هيچ موجودى را به خدايان خود نسبت نمى‌دادند، بلكه تنها تدبير را به آنها مستند مى‌كردند و خلقت را خاص خدا مى‌دانستند، هم چنان كه خداى تعالى در اين باره فرموده:(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ)[1] و نيز فرموده:(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ)[2].

و ليكن از آنجايى كه خلقت از تدبير جدا نيست، لا جرم اين نكته باعث شده آنكه مدبر است سهمى از خلقت هم داشته باشد، و بدين جهت به پيامبر گرامى خود دستور مى‌دهد: از ايشان از سهم خدايشان بپرسد كه چقدر از خلقت آسمانها و يا زمين سهم دارند، پس تدبير در عالم بدون خلقت معنا ندارد.

(ائْتُونِي بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ)- كلمه هذا اشاره به قرآن است. و مراد از آوردن كتابى قبل از قرآن، آوردن كتابى آسمانى از قبيل تورات است كه از ناحيه خدا نازل شده باشد، و در آن از شركت خدايان مشركين در خلقت آسمانها و زمين خبر داده باشد.

و كلمه أثارة - به طورى كه راغب گفته- مصدر و به معناى نقل و روايت است.

وقتى مى‌گوييم اثرت العلم معنايش اين است كه من آن علم را روايت كردم. و مصدر اين فعل همان طور كه اثاره مى‌آيد اثر و اثرة نيز مى‌آيد. و اصل معناى اين واژه پيروى و دنبال كردن جاى پاى كسى بوده‌[3] بنا به گفته وى كلمه أثارة هر چند مصدر است، اما مصدر به معناى مفعول- يعنى ماثور- است يعنى: علمى كه نقل و روايت شده باشد و ثابت كند كه خدايان مشركين در خلقت قسمتى از آسمانها و زمين شريك خدا هستند. ولى غالب مفسرين كلمه مذكور را به معناى بقيه معنا كرده‌اند. اين معنا هم قريب به همان معناى سابق است.

و معناى آيه اين است كه: اگر راست مى‌گوييد، براى من از كتابهاى آسمانى قبل از قرآن دليلى بياوريد كه دلالت كند بر اينكه خدايان شما در خلقت قسمتى از آسمانها و يا خلقت قسمتى از زمين شركت دارند. و اگر كتابى آسمانى نمى‌آوريد حد اقل دليل علمى منقولى- و يا بقيه‌اى از علم موروثى خود- بياوريد كه اين ادعاى شما را اثبات كند.

[1] اگر از ايشان بپرسى آسمانها و زمين را چه كسى آفريده؟ خواهند گفت خدا. سوره زمر، آيه 38.

[2] اگر از ايشان بپرسى چه كسى خلقشان كرده خواهند گفت خدا. سوره زخرف، آيه 87.

[3] مفردات راغب، ماده اثر .