كنند (83).

و او كسى است كه هم در آسمان معبود است و هم در زمين، و او حكيم و عليم است (84).

و كسى كه ملك آسمانها و زمين و ما بين آن دو از او است، مصدر خير بسيار است، و علم قيامت نزد او و بازگشت شما همه به سوى او است (85).

و معبودهايى كه به جاى خدا عبادت مى‌كنند، مالك شفاعت ايشان نيستند، تنها كسانى مى‌توانند شفاعت كنند كه به دين حق شهادت داده عالم به كرده‌هاى خلق بوده باشند (86).

و اگر از مشركين بپرسى چه كسى ايشان را خلق كرده به يقين خواهند گفت اللَّه، (بگو با اين حال) به كجا منحرف مى‌شويد؟ (87).

خدا به سخن پيامبرش نيز عالم است كه گفت: پروردگارا اينان مردمى هستند كه ايمان نمى‌آورند (88).

پس از ايشان درگذر و با ايشان به سلم رفتار كن كه به زودى خواهند فهميد (89).

بيان آيات‌

در اين آيات به سخنان قبل برگشت شده و در آن كفار را در برابر اينكه عليه رسول خدا 6 نقشه مى‌كشند توبيخ نموده تهديدشان مى‌كند به اينكه خداى تعالى هم عليه ايشان كيد خواهد كرد. و نيز در اين آيات اعتقاد مشركين را بر اينكه خدا فرزند دارد نفى نموده و بطور كلى شريك داشتن خدا را رد و ربوبيت مطلقه خدا را به تنهايى اثبات مى‌كند. و در آخر، سوره را با تهديد و وعيد ختم مى‌كند.

(أَمْ أَبْرَمُوا أَمْراً فَإِنَّا مُبْرِمُونَ) كلمه ابرام به معناى محكم كردن عهد و نشكستن آن است، در مقابل كلمه نقض كه به معناى شكستن آن است. و كلمه أم در اين آيه منقطعه است.

و معناى آن- به طورى كه- از سياق آيه و آيات بعدش استفاده مى‌شود چنين است:

بلكه نقشه‌اى را كه عليه تو كشيدند محكم كردند، و ما هم نقشه خود را عليه ايشان محكم خواهيم كرد، در نتيجه آيه شريفه هم معناى آيه‌(أَمْ يُرِيدُونَ كَيْداً فَالَّذِينَ كَفَرُوا هُمُ الْمَكِيدُونَ)[1] مى‌باشد.

[1] بلكه مى‌خواهند كيدى كنند اما غافلند از اينكه كسانى كه كفر مى‌ورزند خودشان كيد شده‌اند. سوره طور، آيه 42.