و موجودات مرده را زنده كند، پس ديگر در مساله معاد شك نكنيد، و به هيچ وجه ترديد نداشته باشيد. بعضى‌[1] ديگر در معناى جمله عيسى علم به قيامت است گفته‌اند: مراد اين است كه آن جناب يكى از دليل‌هاى نزديك شدن قيامت است، كه قبل از قيامت به زمين نازل مى‌شود، و مردم از آمدنش مى‌فهمند كه قيامت نزديك شده.

بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: اصلا ضمير انه به قرآن برمى‌گردد، و معناى اينكه قرآن علم به قيامت است، اين است كه آخرين كتابى است كه از آسمان نازل مى‌شود، و با نزولش همه مى‌فهمند كه تا قيامت ديگر كتابى نازل نمى‌شود.

ليكن اين دو وجه نمى‌تواند تفريع و نتيجه‌گيرى‌(فَلا تَمْتَرُنَّ بِها) را آن طور كه بايد توجيه كند.

و در باره جمله‌(وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ) بعضى‌[3] گفته‌اند: كلامى است از خود خداى تعالى، و معنايش اين است كه هدايت مرا و يا شرع مرا و يا رسول مرا پيروى كنيد كه اين صراط مستقيم است.

بعضى‌[4] ديگر گفته‌اند كلامى است كه رسول خدا 6 به امر خداى تعالى فرموده.

(وَ لا يَصُدَّنَّكُمُ الشَّيْطانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ) كلمه صد به معناى صرف و بازدارى است. و بقيه الفاظ آيه روشن است.

(وَ لَمَّا جاءَ عِيسى‌ بِالْبَيِّناتِ قالَ قَدْ جِئْتُكُمْ بِالْحِكْمَةِ ...) مراد از بينات ، آيات بينات است، از قبيل معجزات. و مراد از حكمت معارف الهى است، از قبيل عقايد حقه و اخلاق فاضله.

(وَ لِأُبَيِّنَ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي تَخْتَلِفُونَ فِيهِ)- يعنى براى شما حكم حوادث و افعالى كه در حكمش اختلاف مى‌كنيد بيان مى‌كنم. هر چند ظاهر آيه مطلق است، هم شامل اعتقادات مورد اختلاف كه كدام حق و كدام باطل است مى‌شود، و هم شامل افعال و حوادثى كه در حكمش اختلاف مى‌شود، و ليكن به خاطر اينكه جمله‌(قَدْ جِئْتُكُمْ بِالْحِكْمَةِ) قبل از آن واقع شده، مناسب‌تر آن است كه مختص به حوادث و افعال باشد- و خدا داناتر

[1] ( 1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 55.

[2] ( 1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 55.

[3] ( 3 و 4) روح المعانى، ج 25، ص 96.

[4] ( 3 و 4) روح المعانى، ج 25، ص 96.