مى‌زنند، باعث مى‌شود كه قرين‌هايى از شيطان ملازمشان گردند كه هيچگاه از ايشان جدا نشوند، تا در آخر با خود وارد عذاب آخرتشان كنند.

پس معناى آيه چنين مى‌شود: كسى كه از ياد خداى رحمان خود را به كورى بزند، و به اين مساله به نظر شبكورها بنگرد، ما شيطانى برايش مى‌آوريم. و در جاى ديگر تعبير به ارسال كرده مى‌فرمايد:(أَ لَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّياطِينَ عَلَى الْكافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا)[1] و در آيه مورد بحث كلمه ذكر را به كلمه رحمان اضافه نموده تا اشاره باشد به اينكه ياد خدا خود رحمتى است از خدا.

و معناى قرين در جمله‌(فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ) مصاحبى است كه هرگز از شخص شبكور جدا نمى‌شود.(وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ) ضمير در انهم به شياطين و بقيه ضميرهاى جمع به آنهايى كه از ذكر خدا كورند بر مى‌گردد. و اگر در آيه قبل ضمير آنان را مفرد آورد و فرمود: كسى كه از ذكر رحمان خود را به كورى زند شيطانى برايش قرار مى‌دهيم و در اين آيه ضمير را جمع آورده، به اعتبار معناى من يعش مى‌باشد، و كلمه يصدونهم از مصدر صد است كه به معناى برگرداندن و منصرف كردن است. و منظور از السبيل راه خدا است كه عبارت است از دين توحيد كه ذكر، بشر را به سويش دعوت مى‌كند.

و معناى آيه اين است كه: شيطانها اينگونه افراد را كه از ياد خدا خود را به كورى مى‌زنند از ذكر منصرف مى‌كنند، و آن وقت است كه مى‌پندارند به سوى حق راه يافته‌اند.

و اين پندار غلط- كه وقتى از راه حق منحرف مى‌شوند گمان مى‌كنند هدايت يافته‌اند- خود نشانه تقييض قرين است، يعنى نشانه آن است كه از تحت ولايت خدا در آمده، و در تحت ولايت شيطان قرار گرفته‌اند، براى اينكه انسان به طبع اولى خود مفطور بر اين است كه متمايل به حق باشد، و به حكم فطرتش مى‌خواهد هر چيزى را كه به وى عرضه مى‌شود بشناسد، ولى اگر سخن حقى بر او عرضه شود و او به پيروى هواى نفسش از پذيرفتن آن سرباز زند و همين روش را ادامه دهد، خداوند مهر بر دلش زده، چشم دلش را كور مى‌كند، و قرينى برايش مقدر مى‌كند، آن وقت ديگر با هر حقى كه مواجه شود آن را بر باطل منطبق مى‌كند، با

[1] آيا نمى‌بينى كه شيطانها را به سراغ كافران فرستاديم تا به نوعى تحريكشان كنند. سوره مريم، آيه 83.