نفس در او همان است كه در ساير مردم است، و او بالأخره آمرزيده مى‌شود[1].

مؤلف: مراد از شهيد، به قرينه روايات ديگر امام است.

و در معانى الاخبار با ذكر سند از امام صادق (ع) نقل شده كه در تفسير آيه مذكور فرمود: الظالم يحوم حوم نفسه و المقتصد يحوم حوم قلبه و السابق بالخيرات يحوم حوم ربه- ظالم همواره پيرامون خواسته‌هاى نفس خويش است، و مقتصد همواره پيرامون آن است كه قلب خود را اصلاح كند، و سابق به خيرات آن كسى است كه همواره متوجه به پروردگار خويش است [2].

مؤلف: كلمه حوم كه در اين روايت آمده و همچنين كلمه حومان به معناى دوران است، و اينكه فرمود: ظالم به نفس همواره پيرامون نفسش دوران دارد، مراد اين است كه: او هميشه گرفتار خواهش‌هاى نفس است، و همه كوشش او براى آن است كه نفس را راضى كند، و مقتصد پيرامون قلبش دوران دارد، يعنى همواره در اين مقام است كه قلب خود را تزكيه كند، و آن را به وسيله زهد و عبادت پاك نگه دارد، و دوران سابق به خيرات پيرامون پروردگار خود به اين معنا است كه او همواره در صدد اين است كه خود را براى خدا خالص كند، همواره به ياد او باشد، و غير از او را از ياد ببرد، جز به او به كسى ديگر اميد نداشته باشد، و جز او را قصد نكند.

و بدان كه روايات از طرق شيعه از ائمه اهل بيت (ع) در اينكه آيه شريفه خاص فرزندان فاطمه (ع) است بسيار زياد است.

و در الدر المنثور است كه: فاريابى، احمد، عبد بن حميد، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم، طبرانى، حاكم، ابن مردويه، و بيهقى از ابى درداء روايت كرده‌اند كه گفت: از رسول خدا 6 شنيدم در تفسير آيه‌(ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ) مى‌فرمود: اما طايفه سوم كه گوى سبقت را در خيرات مى‌ربودند، بدون حساب داخل بهشت مى‌شوند، و اما طايفه دوم كه ميانه‌رو بودند، آنها هستند كه قرآن در باره‌شان مى‌فرمايد حسابى آسان پس مى‌دهند. و اما طايفه اول كه ظالم به نفس هستند، آنها در تمامى طول مدتى كه محشر برپا است مشغول پس دادن حسابند، و آن گاه همانهايند كه خدا را با رحمتش ديدار مى‌كنند. پس همين ظالمان به‌

[1] سعد السعود، ص 79، به مضمون حديث قبل آمده است.

[2] معانى الاخبار، ص 104، ح 1.