كنون مرتكب شده‌ايد طلب مغفرت نماييد.

[انفاق نكردن مال، و كفر به معاد، دو صفت از اخص صفات مشركين‌]

(وَ وَيْلٌ لِلْمُشْرِكِينَ الَّذِينَ لا يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ) اين آيه شريفه مشركين را كه براى خدا شركايى اثبات مى‌كردند و قائل به يگانگى او نبودند، تهديد مى‌كند و آنان را به دو صفت از اخص صفاتشان توصيف مى‌كند: يكى اينكه زكات نمى‌دهند و يكى هم اينكه به آخرت كفر مى‌ورزند.

و مراد از دادن زكات مطلق انفاق مال در راه خدا به فقراء و مساكين است، براى اينكه زكات به معناى صدقه واجبى كه از احكام اسلام است آن روز يعنى در روزهايى كه اين سوره نازل مى‌شد واجب نشده بود، چون سوره مورد بحث از قديمى‌ترين سوره‌هاى مكى است.

بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: مراد از دادن زكات تزكيه نفس، و تطهير آن از پليدى‌هاى گناهان است و اينكه نفس را با رشدى پاك كه تنها از راه عبادت خداى سبحان دست مى‌دهد، تربيت و نمو دهند. و اين تفسير تفسير خوبى است، اما در صورتى كه اطلاق جمله زكات دادن بر تزكيه نفس اطلاقى صحيح باشد.

و جمله‌(وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ) وصف ديگرى است از مشركين. وصفى است كه از لوازم مذهب آنان در انكار معاد به شمار مى‌رود و به همين جهت جمله را با ضمير فصل هم آغاز كرد تا بفهماند كفر به آخرت از مشخصات مشرك است.[2](إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ).

يعنى مؤمنين اجرى غير مقطوع و دائمى دارند، هم چنان كه بعضى از مفسرين ممنون را اين طور معنا كرده‌اند. و بعضى‌[3] ديگر آن را به غير معدود معنا كرده‌اند، همان معنايى كه آيه‌(يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ)[4] نيز بدان اشاره مى‌كند.

بعضى‌[5] ديگر احتمال داده‌اند كه منظور از اين جمله اين باشد كه: در رزق مردم با ايمان و صالح منت و اذيت نيست و دهنده رزق عمل خود را با منت نهادن مكدر نمى‌كند.

ممكن است ما نيز اين معنا را توجيه نموده، بگوييم: اينكه اين رزق را اجر ناميده، اشعار بر

[1] مجمع البيان، ج 9، ص 4.

[2] مجمع البيان، ج 9، ص 5.

[3] روح المعانى، ج 24، ص 99.

[4] در بهشت روزى بى‌حسابى داده مى‌شوند. سوره مؤمن، آيه 40.

[5] مجمع البيان، ج 9، ص 5.