و همچنين صرف اينكه مى‌دانيم فلان رفتار خدا با بندگانش تفضل است، دليل نمى‌شود بر اينكه اين رفتار بر خدا واجب نيست، چون هر عطيه از عطاياى خدا كه فرض كنى، تفضل او است، چه واجب الصدور باشد و چه غير واجب، چون اگر صدور فعلى از افعال از خداى تعالى واجب باشد، چنان نيست كه ديگرى در ايجاب آن دخالت كرده باشد و خدا را مقهور تاثير خود ساخته باشد، چون مؤثر در هر چيز تنها و تنها خود او است و چيزى در او اثر نمى‌گذارد. و معناى وجوب صدور آن فعل اين است كه خداى عزيز، صدور آن را بر خود واجب كرده. و برگشت معناى وجوب، به اين است كه خداى عزيز قضا رانده كه اين كار انجام شود و اين عطيه افاضه گردد و قضايش هم حتمى است.

پس اگر آن كار را كه فرض كرديم بر خود واجب كرده، انجام مى‌دهد به مشيتى از ناحيه خويش انجام مى‌دهد، او منزه است از اينكه ديگرى او را به كار مجبور و كارى را بر او الزام كند، بلكه اگر آن كار عطيه‌اى باشد، در عين اينكه بر حسب فرض واجب بوده، تفضلى است كه كرده. پس فعل او تفضلى است از او هر چند كه واجب الصدور باشد و اما اگر واجب الصدور نباشد، تفضل بودنش واضح‌تر است.

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ فَتَكْفُرُونَ) كلمه مقت به معناى شديدترين مرحله خشم است. خداى تعالى بعد از آنكه پاره‌اى از آثار ايمان مؤمنين را برشمرد، اينك به سراغ كفار برگشته، پاره‌اى از آثار سويى كه از جهت كفر دارند، برمى‌شمارد.

و ظاهر اين آيه و آيه بعدش اين است كه: ندايى كه در اين آيه حكايت مى‌كند، ندايى است كه كفار در آخرت و بعد از داخل شدن در آتش به آن نداء مى‌شوند. آن هنگامى كه عذاب كفر خود را مى‌چشند و مى‌فهمند كه كفرشان در دنيا در حقيقت خشم گرفتن بر خودشان بوده است، آن روزى كه از طرف انبيا دعوت مى‌شدند به سوى ايمان و آن دعوت را مسخره مى‌كردند، به دست خود اين آتش را براى خود افروختند و خويشتن را به هلاكت دايمى دچار كردند.

در آن روز از جانب خداى سبحان اين ندا را مى‌شنوند: سوگند مى‌خورم كه شدت خشم خدا براى شما خيلى بزرگتر و بيشتر از شدت خشمى است كه خودتان بر خود گرفتيد، آن هنگام كه دعوت مى‌شديد- اگر مضارع آورده به اعتبار حكايت حال گذشته معناى گذشته را مى‌دهد- به سوى ايمان، يعنى انبيا شما را بدان دعوت مى‌كردند، و شما كفر مى‌ورزيديد.