ملائكه‌اند. پس نتيجه مى‌گيريم كه حاملين عرش نيز از اين طايفه‌اند.

و ما در جلد هشتم اين كتاب گفتار مفصلى پيرامون معناى عرش گذرانديم.

و با در نظر داشتن آن بحث معناى جمله‌(الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ) چنين مى‌شود: آن ملائكه‌اى كه حامل عرشند، عرشى كه تمامى اوامر و همه احكام الهى از آنجا صادر مى‌شود اوامر و احكامى كه با آنها امور عالم تدبير مى‌شود، و نيز آن ملائكه‌اى كه پيرامون عرشند، يعنى مقربين از ملائكه، چنين و چنان مى‌كنند.

(يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ)- يعنى خدا را منزه مى‌دارند، در حالى كه اين تنزيهشان همراه با ثناى پروردگارشان است. پس ملائكه، خداى تعالى را از هر چيز كه لايق ساحت قدس او نيست، و از آن جمله شريك داشتن در ملك، منزه مى‌دارند و بر فعل او و تدبيرش ثنا مى‌گويند.

(وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ)- ايمان آوردن ملائكه به خدا- با اينكه حامل عرش ملك و تدبير خدايند و يا پيرامون آن طواف مى‌كنند تا او امر صادره را بگيرند و نيز او را از هر نقصى تنزيه نموده بر افعالش ثنا مى‌گويند- به اين معنا است كه ملائكه به وحدانيت خدا در ربوبيت و الوهيت ايمان دارند. پس ذكر عرش و نسبت دادن تنزيه و تحميد و ايمان به ملائكه خود ردى است بر مشركين كه ملائكه مقرب خدا را شركاى خدا در ربوبيت و الوهيت مى‌پنداشتند و آنها را به جاى خدا ارباب خود گرفته و مى‌پرستيدند.

[توضيح استغفار و دعاى ملائكه حامل عرش و پيرامونيان عرش براى مؤمنان و پدران و همسران و فرزندان ايشان‌]

(وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا)- يعنى از خداى سبحان مى‌خواهند تا هر كس را ايمان آورده بيامرزد.

(رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً ...)- اين جمله حكايت متن استغفار ملائكه است، ملائكه قبل از درخواست خود نخست خدا را به سعه رحمت و علم ستوده‌اند، و اگر در بين صفات خداوندى رحمت را نام برده و آن را با علم جفت كردند، بدين جهت است كه خدا با رحمت خود بر هر محتاجى انعام مى‌كند و با علم خود احتياج هر محتاج و مستعد رحمت را تشخيص مى‌دهد.

(فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ) حرف فا كه بر سر اين جمله آمده، مى‌فهماند كه جمله فرع و نتيجه ثنايى است كه در جمله قبلى كرده، و خدا را به سعه علم و رحمت ستودند. و مراد از راهى كه مؤمنين از آن پيروى كردند، همان دينى است كه خدا براى آنان تشريع كرده، و آن دين اسلام است. و پيروى دين اسلام عبارت است از اينكه عمل خود را با آن تطبيق دهند. پس مراد از توبه