و كسانى كه از پروردگارشان مى‌ترسند دسته دسته به سوى بهشت رانده مى‌شوند تا وقتى كه نزديك آن شوند درهايش گشوده مى‌شود و خازنانش به ايشان گويند سلام بر شما كه پاك بوديد پس براى هميشه داخل بهشت شويد (73).

و گفتند حمد خدا را كه به وعده خود وفا كرد و زمين را به ارث در اختيار ما قرار داد تا در هر جاى بهشت كه بخواهيم منزل كنيم و چه خوب است اجر اهل عمل (74).

و ملائكه را مى‌بينى كه پيرامون عرش مى‌چرخند و به حمد خدا تسبيح مى‌كنند و بين ايشان به حق داورى مى‌شود و گفته مى‌شود: الحمد للَّه رب العالمين (75).

بيان آيات‌

فصلى است از آيات سوره زمر كه سوره با آن ختم مى‌شود، و در آن خلاصه‌اى از آنچه از ادله مزبور در سوره استنتاج مى‌شود بيان كرده و سپس رسول خدا 6 را مامور مى‌كند كه مشركين را مخاطب قرار دهد و بگويد: پيشنهادى كه عليه او كردند مبنى بر اين كه آن جناب هم خدايان ايشان را بپرستد، جز جهل به مقام خداى تعالى منشاى نداشته. و تذكرشان دهد كه هم به او و هم به ساير انبياى قبل از او وحى شده كه اگر شرك بورزند، اعمالشان بى‌نتيجه مى‌شود.

سپس خداى سبحان تذكر مى‌دهد كه مشركين آن طور كه بايد خدا را نشناخته‌اند، و گر نه در ربوبيت خدا نسبت به ايشان شك و ترديد نمى‌كردند، و غير از خدا را نمى‌پرستيدند، و سپس خداى تعالى نظام بازگشت به سوى خود را كه همان تدبير معاد خلق است، ذكر نموده و با بيانى جامع و كافى كه بيش از آن تصور ندارد، توضيح داده، و سوره را با حمد خود ختم مى‌كند.

(اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ) اين همان حقيقتى است كه قبلا اعتراف مشركين را در باره‌اش ذكر كرد، و فرمود:

(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ)[1]، و اين اعتراف را زير بناى اين استدلال خود كه تدبير همه اشياء مستند به خدا است، قرار داد.

و اين جمله در مقام زمينه چينى است براى همان مساله تدبير، كه بعدا خاطر نشان‌

[1] سوره زمر، آيه 38.