(اللَّهِ زُلْفى‌ ) و آيه‌(وَ يَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ)[1] آن را افاده مى‌كنند.

(قُلْ أَ وَ لَوْ كانُوا لا يَمْلِكُونَ شَيْئاً وَ لا يَعْقِلُونَ)- در اين جمله رسول خدا 6 را دستور مى‌دهد سخن مشركين را از اين طريق كه اطلاق كلامشان درست نيست رد كند، چون اين معنا بديهى است كه شفاعت وقتى تصور دارد كه شفيع علمى به حال ما داشته باشد و بفهمد كه از مقام بالاتر خود براى ما چه بخواهد و نيز بداند كه از چه كسى مى‌خواهد و براى چه كسى مى‌خواهد؟ بنا بر اين، معنا ندارد كه مشتى سنگ بى‌شعور كه نامش را شفيع نهاده‌اند شفيع بوده باشند.

علاوه بر اين شفيع بايد مالك شفاعت و داراى چنين اختيارى باشد، و مقام بالاتر به او چنين حقى داده باشد، و ما مى‌دانيم كه غير از خدا كسى مالك چيزى نيست، مگر آنچه را كه باز خدا به كسى تمليك كرده باشد، و اجازه تصرف در آن چيز را به او داده باشد، پس اينكه به طور مطلق مى‌گويند: اين بت‌ها و اولياى ما شفيع ما هستند، درست نيست، چون اطلاق كلامشان شامل مى‌شود آنچه را حتى مالك نيستند، و آنچه را كه اصلا علمى بدان ندارند، با اينكه هيچ دليل و اطلاعى ندارند كه خدا چنين حقى به بت‌ها داده، پس اين سخن مشركين گزافى بيش نيست و گزاف، نمى‌شود پايه عقايد آدمى باشد.

پس استفهام در جمله‌(أَ وَ لَوْ كانُوا ...) استفهام انكارى است، و معنايش اين است كه به ايشان بگو: آيا آلهه را شفيعان خود مى‌گيريد، هر چند كه مانند ملائكه از پيش خود مالك هيچ چيز نباشند؟ و يا مانند بت‌ها علم و عقلى نداشته باشند؟ اين عقيده، بسيار سفيهانه است.

[توضيح اينكه شفاعت كننده بايد، مالك باشد، پس همه شفاعت‌ها از آن خدا و منتهى به اوست كه مالك همه چيز است‌]

(قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَةُ جَمِيعاً لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ...) اين جمله توضيح و تاكيد مطلب سابق است كه مى‌فرمود: هر چند اگر مالك چيزى نباشند؟ . و لام در كلمه للَّه- براى خدا لام ملكيت است. و جمله‌(لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) در مقام تعليل جمله قبل است و معنايش اين است كه: هر شفاعتى كه فرض شود مملوك خداست، براى اينكه مالك تمامى اشيا اوست، مگر آنكه او به كسى اجازه در چيزى را بدهد، در آن صورت آن كس مالك آن چيز مى‌شود، (در عين حالى كه باز مالك اصلى و حقيقى همان چيز خداست) و اما اينكه معتقدند كه بعضى از بندگان خدا مانند ملائكه مالك شفاعت هستند، هيچ دليلى بر آن ندارند، بلكه خود خداى تعالى صريحا فرموده:

[1] و مى‌گويند اين بت‌ها شفيع ما نزد خدا هستند. سوره يونس، آيه 18.