در زندگى دنيا بدرد مى‌خورد و با فناى دنيا فانى مى‌گردد.

(إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ)- يعنى از اين تذكر تنها كسانى متذكر مى‌شوند كه صاحبان عقلند، و اين جمله در مقام تعليل مساوى نبودن دو طايفه است، مى‌فرمايد: اينكه گفتيم مساوى نيستند، علتش آن است كه اولى به حقايق امور متذكر مى‌شود و دومى نمى‌شود، پس برابر نيستند، بلكه آنها كه علم دارند بر ديگران رجحان دارند.

(قُلْ يا عِبادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ ...) جار و مجرور(فِي هذِهِ الدُّنْيا) متعلق است به جمله احسنوا در نتيجه مراد از آن وعده‌اى است به كسانى كه نيكوكارند، يعنى همواره ملازم اعمال نيكند. مى‌فرمايد: اين گونه اشخاص حسنه و پاداشى دارند كه نمى‌توان وصف آن را بيان كرد.

و در اين آيه حسنه را مطلق آورده و معين نكرده كه مراد از آن پاداشهاى دنيوى و يا اخروى است، و ظاهر اين اطلاق آن است كه مراد از آن اعم از حسنه آخرت و حسنه دنيا است كه نصيب مؤمنين نيكوكار مى‌شود، از قبيل طيب نفس، سلامت روح، و محفوظ بودن جانها از آنچه دلهاى كفار بدان مبتلا است، مانند تشويش خاطر، پريشانى قلب، تنگى سينه، خضوع، در برابر اسباب ظاهرى، و نداشتن كسى كه در همه گرفتارى‌هاى روزگار به او پناهنده شود و از او يارى بگيرد، و در هنگام پيش آمدن حوادث ناگوار به او تكيه داشته باشد.

و همچنين براى مؤمنين نيكوكار در آخرت سعادت جاودان و نعيم مقيم است و بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: جمله‌(فِي هذِهِ الدُّنْيا) متعلق به حسنه است . ولى اينطور نيست.

(وَ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةٌ)- اين جمله تحريك و تشويق ايشان است به مهاجرت كردن از مكه، به خاطر اين كه توقف در مكه براى مؤمنين به رسول خدا 6 دشوار بود، و مشركين هر روز بيشتر از روز قبل سخت‌گيرى مى‌كردند و ايشان را دچار فتنه و گرفتارى مى‌نمودند البته آيه شريفه از نظر لفظ عام است و اختصاص به مهاجرت از مكه ندارد. بعضى‌[2] از مفسرين گفته‌اند: مراد از ارض اللَّه بهشت است مى‌فرمايد: بهشت وسيع است، و در آن مزاحمتى نيست، پس در صدد به دست آوردن آن به وسيله اطاعت و عبادت باشد و ليكن اين معنا از لفظ آيه بعيد است.

(إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ)- توفيه اجر به معناى آن است كه آن را به طور تام و كامل بدهند. و از سياق برمى‌آيد انحصارى كه كلمه انما مفيد آن است،

[1] ( 1 و 2) مجمع البيان، ج 8، ص 492.

[2] ( 1 و 2) مجمع البيان، ج 8، ص 492.