بنا بر اين ظاهر قضيه اين است كه مراد از تسبيح يونس، همين نداى او در ظلمات باشد كه گفته:(لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ) و اگر قبل از تسبيح، تهليل (لا اله الا اللَّه) را ذكر كرد، براى اين بود كه به منزله علتى باشد براى تسبيحش، گويا فرموده: خدايا معبود به حقى كه بايد به سويش توجه كرد غير از تو كسى نيست، پس تو منزهى از آن معنايى كه عمل من آن را مى‌رسانيد، چون من از تو فرار كردم و از عبوديت تو اعراض نمودم و به غير تو متوجه شدم پس اينك من متوجه تو مى‌شوم و تو را برى و پاك مى‌دانم از آنچه عملم حكايت از آن مى‌كرد، حال مى‌گويم: كه غير از تو كسى و چيزى كارساز نيست.

اين بود معناى تسبيح يونس كه اگر اين معنا را نگفته بود، تا ابد از آن بليه نجات نمى‌يافت، چون- همان طور كه گفتيم- سبب نجاتش تنها و تنها همين تسبيح بود به آن معنايى كه ذكر كرديم.

با اين بيان روشن مى‌شود كه مراد از جمله‌(لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلى‌ يَوْمِ يُبْعَثُونَ) جاويد بودن مكث آن جناب است در شكم ماهى، تا روزى كه مبعوث شود و از شكم ماهى بيرون آيد مانند قبر كه مردم در آن دفن مى‌شوند و مكث مى‌كنند تا روزى كه مبعوث شوند و از آن خارج گردند، هم چنان كه در باره بيرون شدن همه انسانها از زمين فرموده:(مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فِيها نُعِيدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً أُخْرى‌)[1].

در آيه شريفه مورد بحث هيچ دلالتى بر اين نيست كه يونس تا روز قيامت در شكم ماهى زنده مى‌ماند و يا جنازه‌اش در شكم ماهى سالم مى‌ماند و شكم ماهى قبل او مى‌شد، يا به اينكه ماهى تا روز قيامت زنده مى‌ماند و يا به نحوى ديگر. پس ديگر محلى براى اين اختلاف باقى نمى‌ماند كه آيا آن جناب هم چنان زنده مى‌ماند؟ و يا شكم ماهى قبر او مى‌شد؟ و نيز آيا مراد از(يَوْمِ يُبْعَثُونَ) روزى است كه صور اول دميده مى‌شود و همه مردم مى‌ميرند؟ و يا صور دوم است كه همه زنده مى‌شوند؟ و يا آنكه اين عبارت كنايه است از اينكه مدتى طولانى در شكم ماهى مى‌ماند؟

(فَنَبَذْناهُ بِالْعَراءِ وَ هُوَ سَقِيمٌ) كلمه نبذ به معناى دور انداختن چيزى است. كلمه عراء به معناى محلى روباز

[1] شما را از زمين آفريديم و در زمين هم برمى‌گردانيم و در آخر بار ديگر از زمين بيرونتان مى‌كنيم. سوره طه، آيه 55.