با اينكه بر فرض سحر بودن تورات و قرآن ديگر چيزى از صفت هدايت در آنها نيست، تا كتابى كه كفار بياورند هادى‌تر از آن دو باشد.

جواب اين سؤال اين است كه: آيه در مقام محاجه است، ادعاء مى‌كند كه تورات نازل بر موسى و قرآن هادى هستند، و هادى‌تر از آن دو وجود ندارد، اگر خصم اين را قبول ندارد خودش كتابى بياورد كه هدايت آن بيشتر از هدايت اين دو باشد، و واقع را بهتر بيان كند.

اين را هم بايد دانست كه اگر در آيه مورد بحث اعتراف شده است به اينكه تورات كتاب هدايت است، منظور تورات زمان موسى است، زيرا خود قرآن كريم تورات موجود در اين اعصار را تحريف شده، و خلل پذيرفته مى‌داند، و هر جا در قرآن كريم تورات به عنوان كتاب خدا، و كتاب هدايت ذكر شده، منظور، آن تورات است نه اين.

از اين هم كه بگذريم كتاب خدا كه مورد بحث در اين آيه است مجموع قرآن و تورات است، و در نتيجه مراد از تورات، تورات از ديدگاه قرآن است، توراتى كه قرآن تحريف‌ها و خلل‌هاى آن را اصلاح كرده، و چنين توراتى كه به وسيله قرآن خللهايش اصلاح شده همان تورات نازل بر موسى، و كتاب هدايت خواهد بود، و معناى اينكه فرمود:(إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ)، اين است كه: اگر در دعوى خود يعنى سحر بودن قرآن و تورات راست مى‌گويند.

(فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ ...) كلمه استجابت و اجابت به يك معنا است، در كشاف گفته: اين فعل اگر در دعا به كار رود، به خودى خود متعدى مى‌شود، و اگر در دعا كننده به كار رود با حرف لام متعدى مى‌شود، و در اينصورت غالبا دعا را ذكر نمى‌كنند، مثلا در اولى مى‌گويند:

استجاب اللَّه دعاءه- خدا دعايش را مستجاب كرد و در دومى مى‌گويند: استجاب له كه در آن با لام متعدى به داعى شده لذا دعا از آن حذف شده است و نمى‌گويند:

استجاب له دعاءه- خدا دعايش را برايش مستجاب كرد [1].

پس اينكه فرمود:(فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ)، تفريعى است بر جمله‌(قُلْ فَأْتُوا بِكِتابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ هُوَ أَهْدى‌ مِنْهُما أَتَّبِعْهُ) و معنايش اين است كه: اگر همانطور كه گفتيم، ايشان را مكلف كردى به آوردن كتابى هادى‌تر از قرآن و تورات، و دستورت را اجابت نكردند، و معلوم شد كه هدايتى تمام‌تر و كامل‌تر از هدايت آن دو نيست، و در عين حال باز هم آن دو را سحر

[1] تفسير كشاف، ج 3، ص 420.